strona główna baza prawa podatkowego . . . odpowiedzialność podatkowa inkasenta podatkuodpowiedzialność podatkowa inkasenta

Odpowiedzialność podatkowa inkasenta

Opracowanie traktuje o odpowiedzialności podatkowej inkasenta. Szczegółowo omówiono, kim jest inkasent, co jest przedmiotem odpowiedzialności podatkowej inkasenta oraz jaki jest jej charakter prawny. Ponadto, wskazano, w jaki sposób odpowiedzialność ta powstaje oraz wygasa.

Art. 9 ustawy Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997r. wskazuje, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Zatem inkasentem jest podmiot obowiązany do następujących czynności:

1)    pobrania od podatnika podatku,

2)    wpłacenia podatku we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Czynności te mają charakter techniczno-rachunkowy i służą usprawnieniu poboru podatku.

Zgodnie z definicją legalną inkasenta, to szczegółowe ustawy prawa podatkowego oraz wskazane w nich obowiązki nałożone na inkasenta przesądzają o tym, czy dana osoba fizyczna, osoba prawna czy jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej będzie pełniła obowiązki inkasenta. W rzeczywistości więc to te ustawy, a nie analizowane przepisy przesądzają o tym, iż określona jednostka życia społecznego staje się z mocy prawa inkasentem (podatnikiem, płatnikiem). Zatem, jeżeli przepisy szczegółowego prawa podatkowego nałożą na określony podmiot obowiązki, które przesądzają według definicji legalnej zawartej w Ordynacji podatkowej o statusie inkasenta (podatnika, płatnika), to podmiot taki staje się inkasentem (podatnikiem, płatnikiem) niezależnie od tego, czy zostaje expressis verbis tak określony przez te przepisy.*

Cechą różniącą instytucję inkasenta od instytucji płatnika jest to, iż inkasent nie ma obowiązku obliczenia wysokości podatku przypadającego od podatnika. Wówczas obliczenie podatku należy albo do podatnika, albo do organu podatkowego.*

Instytucja inkasenta występuje w podatkach stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego, tj. podatków i opłat lokalnych:

1)    art. 6 ust. 12 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych stanowi, iż rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso;

2)    art. 19 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych stanowi, iż rada gminy może zarządzić pobór opłat lokalnych w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso;

3)    art. 6 ust. 8 ustawy o podatku leśnym stanowi, iż rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór podatku leśnego w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i określić wysokość wynagrodzenia za inkaso, od osób fizycznych, z zastrzeżeniem ust. 7 art. 6 tejże ustawy, zobowiązanych złożyć organowi podatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia lasu, informacje o lasach, sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie lub wygaśnięcie obowiązku w podatku leśnym lub o zaistnieniu zmian, o których mowa w art. 5 ust. 4;

4)    art. 6b ustawy o podatku rolnym stanowi, iż rada gminy może zarządzać pobór podatku rolnego od osób fizycznych w drodze inkasa oraz określać inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.

Uzupełnieniem powyższego jest art. 28 § 4 Ordynacji podatkowej, który mówi, iż rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa może ustalać wynagrodzenie dla (płatników) inkasentów z tytułu poboru podatków stanowiących dochody odpowiednio budżetu gminy, powiatu lub województwa.

Zgodnie z art. 47 § 4a Ordynacji podatkowej terminem płatności podatku dla inkasentów jest dzień następujący po ostatnim dniu, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić, chyba że organ stanowiący właściwej jednostki samorządu terytorialnego wyznaczył termin późniejszy. W razie nieuiszczenia należności z tytułu podatku, zaliczki na podatek czy raty podatku w terminie, zgodnie z art. 51 § 3, powstaje zaległość podatkowa, od której naliczane są odsetki za zwłokę (art. 53 § 1). Zaistnienie takiej sytuacji podatkowo-prawnej powoduje powstanie odpowiedzialności inkasenta przy zastosowaniu art. 30 §  4 Ordynacji podatkowej (organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku).

Inkasent (płatnik), który pobranego podatku nie wpłaca w terminie na rzecz  właściwego organu podatkowego, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych  albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie (art. 77 § 1 Kodeksu karnego skarbowego).

W myśl art. 79 § 1 KKS, Inkasent (lub płatnik), który nie wyznacza w wymaganym terminie osoby, do której obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, lub nie zgłasza właściwemu miejscowo organowi podatkowemu wymaganych danych takiej osoby, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Do pozostałych obowiązków inkasenta należy ewidencjonowanie pobranych kwot, obowiązek przechowywania dokumentów związanych z poborem podatków przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Po upływie tego okresu inkasenci (płatnicy) obowiązani są do przekazania podatnikom dokumentów związanych z inkasem (poborem) podatku a jeżeli przekazanie to jest niemożliwe, dokumenty te podlegają zniszczeniu (art. 32 § 2 OrdPU). Ponadto, inkasenci mają obowiązek wyznaczania przez osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące inkasentami, osób lub osoby, do których obowiązków będzie należało pobranie i wpłacenie podatku organowi podatkowemu, obowiązek zgłoszenia organowi podatkowemu imion, nazwisk i adresów tych osób.

Podobnie jak przy instytucji prawnej płatnika, instytucja inkasenta została szeroko opisana w Ordynacji podatkowej, w szczególności poprzez: