Słownik
Obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy to idealny, nieujawniony stosunek prawnopodatkowy (wzorzec zobowiązania). Obowiązek podatkowy powstaje samoistnie przez wstąpienie podatnika w pole przewidzianych prawem materialnym przesłanek podmiotowo-przedmiotowych powstania stosunku prawnopodatkowego (pole obowiązku podatkowego), które zgodnie z przepisami kompetencyjnymi tworzą prawo wymiaru lub obowiązek samowymiaru zobowiązania (przekształcenia obowiązku w zobowiązanie) według reguł procedury:
- samowymiaru albo
- wymiaru decyzyjnego (nazywanego postępowaniem podatkowym),
które służą konkretyzacji tego stosunku w taki sposób, aby jednostkowemu podatnikowi przypisać skonkretyzowaną kwotowo powinność zapłaty albo regułę zachowania deklarowanego wymierzanego według reguł określonych w podstawie opodatkowania i stawkach podatkowych.
Drugą częścią stosunku prawnopodatkowego może być roszczenie podatnika, które w prawie polskim przybiera postać:
- zwrotu i nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w podatku od towarów i usług,
- zwrotu w podatku od czynności cywilnoprawnych,
- zwrotu w opłacie skarbowej,
- nadpłaty albo
- straty.
Powstanie obowiązku podatkowego lub roszczenia podatnika inicjuje obowiązek ich samowymiaru albo wymiaru poprzez wydanie decyzji.
Zgodnie z art. 4 OrdPU obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Jednakże przepis ten jest „sprzeczny wewnętrznie". Może bowiem prowadzić zarówno do takiego wniosku, że obowiązek podatkowy obejmuje tylko podmiot i przedmiot opodatkowania, jak i do takiego, że jego zakresem objąć należy wszystkie elementy konstrukcyjne podatku. Końcowa część przepisu odwołująca się do »zaistnienia zdarzenia określonego w ustawach« może wskazywać, że tworzywem dla indywidualnego obowiązku podatkowego są tylko te przepisy, które określają przedmiot opodatkowania a przez to, że zdarzenia i związane z nimi obowiązki trzeba komuś przypisać, także podmiot podatku*. Z kolei postanowienia wskazujące, że »wynikanie«, o którym mowa w art. 4, odnosi się do powinności przymusowego świadczenia pieniężnego, przemawiają za szerszym rozumieniem obowiązku podatkowego i uznaniem, że źródłem jego powstawania są także przepisy o podstawie opodatkowania i stawkach podatkowych. Przemawia za tym racjonalnie także to, że obowiązek podatkowy powinien być wzorcem dla zobowiązania. Taka wykładnia byłaby jednak sprzeczna z tymi postanowieniami, które zawężają treść obowiązku podatkowego do »zdarzenia« określonego w ustawach. Ponadto, wątpliwości budzi postanowienie o powinności przymusowego świadczenia pieniężnego, gdyż zapłata jest domeną zobowiązania, o czym wyraźnie stanowi art. 5 o.p. (…) Jak z tego wynika, zakresu pojęcia obowiązku podatkowego nie daje się ustalić w sposób niebudzący wątpliwości”*.
Podsumowując, stwierdzić należy, iż przepisy art. 4 OrdPU oraz art. 5 OrdPU (odnoszącego się do zobowiązań podatkowych) nie pełnią dobrze roli normy prawnej ani nie są definicjami dla całego systemu prawa podatkowego*.
Opracowane na podstawie:
Dzwonkowski H.: Ordynacja podatkowa, wyd. III, C.H.Beck, Warszawa 2011, 84 - 85.
