strona główna baza prawa podatkowego . . . postępowanie w sprawie wznowienia postępowania podatkowego (postępowanie wznowieniowe) i podatkowe postępowanie wznowionepostępowanie w sprawie wznowienia postępowania podatkowego (postępowanie wznowieniowe) i podatkowe postępowanie wznowione.

Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania podatkowego (postępowanie wznowieniowe) i podatkowe postępowanie wznowione.

W komentarzu przedstawiono procedurę wznowienia postępowania, sposób wszczęcia i przesłanki jego niedopuszczalności, etapy postępowania w sprawie wznowienia postępowania oraz zasady rozpoznawczego postępowania wznowionego i możliwe do wydania w tym trybie decyzje właściwego organu podatkowego.

Wprowadzenie

 
Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania podatkowego to jeden z trzech trybów postępowania nadzwyczajnego, służących kontroli prawidłowości decyzji ostatecznych wydanych w postępowaniu zwykłym. Obok postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności oraz postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej, stanowi ono wyjątek od zasady wyrażonej mocą art. 128 ordynacji podatkowej, zgodnie z którą ostateczne decyzje podatkowe mają charakter trwały, gwarantując realność oraz pewność praw i obowiązków podatkowych. Domniemanie legalności i mocy obowiązującej decyzji ostatecznych w postępowaniu podatkowym, podobnie jak w postępowaniach regulujących stosunki prawne w ramach innych gałęzi prawa, ustąpiło zatem potrzebie zmiany lub wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji dotkniętych istotną wadliwością materialną lub nieprawidłowością procesową istniejącymi w ostatecznym rozstrzygnięciu z uwagi na ujawnienie się lub powstanie określonych faktów.

Wznowienie postępowania ma na celu ponowne rozpatrzenie zakończonej prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy w celu ustalenia, czy w postępowaniu w trybie zwykłym wystąpiła wadliwość, jakiego rodzaju i jak istotna była to wadliwość oraz jaki miała ona wpływ na treść decyzji. Postępowanie wznowione jest więc nowym postępowaniem, pozostającym jednak w wyraźnym związku z postępowaniem prowadzonym w trybie zwykłym. Nie ulega wątpliwości, że nadzwyczajny charakter postępowania wznowieniowego przesądza o konieczności rygorystycznego badania przesłanek jego zastosowania poprzez zakaz stosowania wykładni rozszerzającej podstaw prawnych jego przeprowadzenia oraz związanie ustawowymi przesłankami negatywnymi. Powyższe założenia w sposób oczywisty wykluczają możliwość zastępowania przez którekolwiek z postępowań nadzwyczajnych zarówno kontroli drugoinstancyjnej, jak też ewentualnego badania legalności decyzji na drodze sądowoadministracyjnej. Złożenie wniosku o wznowienie postępowania podatkowego winno zatem, w razie zachowania terminów do wniesienia przez stronę odwołania od decyzji pierwszej instancji, być potraktowane przez organ jako odwołanie od wydanego rozstrzygnięcia. Warto w tym miejscu także podkreślić, że w trybie wznowienia postępowania mogą być weryfikowane nie tylko ostateczne decyzje, ale również ostateczne postanowienia, na które przysługuje zażalenie oraz postanowienia w przedmiocie stwierdzenia: niedopuszczalności odwołania, uchybienia terminowi do wniesienia odwołania, pozostawienia odwołania bez rozpatrzenia, jeśli nie spełnia ono warunków wynikających z art. 222 o.p. 

Wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia postępowania

Na mocy art. 241 o.p. postępowanie podatkowe wznawia się na wniosek strony lub z urzędu. Jednak w przypadku gdy strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, wznawia się je wyłącznie na jej żądanie wniesione w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji. Wyłącznie na żądanie wznawia się również postępowanie zakończone decyzją, na której treść wpływ miała ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska. Pozostałe ograniczenia wznowienia postępowania dotyczą sytuacji, gdy: podstawą wznowienia jest orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - wówczas następuje ono tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK, czy też publikacji sentencji ETS. W literaturze poddaje się jednak w wątpliwość czy okresy te są wystarczająco długie, by zapewnić podatnikowi odpowiednią ochronę. Wydaje się, że takie zakreślenie terminów przez ustawodawcę ogranicza uprawnienia podatnika bez wystarczająco uzasadnionej przyczyny. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania podatkowego podzielić można na dwa etapy. Pierwszy – służący dokonaniu oceny formalnej dopuszczalności wznowienia postępowania. Etap ten nie służy badaniu merytorycznych podstaw wznowienia. Jego skutkiem, w razie uznania, że zachodzą formalnoprawne przesłanki wzruszenia ostatecznej decyzji, będzie podjęcie postanowienia o wznowieniu postępowania. Postanowienie o wznowieniu jest postanowieniem wszczynającym postępowanie i nie powinno zawierać innych treści poza wskazaniem przesłanek uzasadniających wznowienie. Kończy ono pierwszą fazę postępowania w sprawie wznowienia i zostaje wydane gdy czynności badające występowanie formalnych podstaw wznowienia przyniosą pozytywny efekt. Na postanowienie to nie służy zażalenie. 

Niedopuszczalność wznowienia postępowania – przesłanki negatywne wszczęcia, umorzenie postępowania wszczętego

W sytuacji dokonania przez właściwy organ podatkowy czynności, skutkujących ustaleniem niedopuszczalności wznowienia postępowania wszczętego na wniosek podatnika, obowiązkiem organu będzie podjęcie decyzji o odmowie wznowienia postępowania. W orzecznictwie i doktrynie prawa podatkowego podkreśla się, że niedopuszczalność wznowienia może nastąpić z przyczyn podmiotowych, przedmiotowych oraz z powodu uchybienia i nie przywrócenia terminów do zgłoszenia żądania przez stronę, określonych treścią art. 241 § 2 o.p. Z niedopuszczalnością natury podmiotowej mamy do czynienia wówczas, gdy żądanie wznowienia nie będzie pochodziło od strony postępowania lub gdy złoży je strona nie posiadająca zdolności do czynności prawnych. Z kolei przedmiotowa niedopuszczalność wystąpi wtedy, gdy żądanie wznowienia złożone zostanie w sprawie, w której organ dokonał rozstrzygnięcia w formie innej niż postanowienie lub decyzja, gdy sprawa nie została zakończona poprzez wydanie decyzji ostatecznej, jeśli żądanie strony nie opiera się na jednej z ustawowych podstaw wznowienia lub jeżeli upłynęły terminy przedawnienia przewidziane w art. 68 i art. 70 o.p. Od decyzji o odmowie wznowienia postępowania przysługiwać będzie odwołanie. Jeżeli natomiast organ podatkowy rozważa wszczęcie postępowania wznowieniowego z urzędu, jest on zobowiązany do dokonania czynności zmierzających do ustalenia dopuszczalności wznowienia. W sytuacji otrzymania negatywnego wyniku przeprowadzonych czynności,