strona główna baza prawa podatkowego . . . zobowiązania w rachunkowościzobowiązania w rachunkowości

Zobowiązania w rachunkowości

Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.)  definiuje zobowiązania jako wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki ( art. 3 ust. 1 pkt 20 ).

  Zobowiązaniami w rachunkowości nazywa się pieniężne lub rzeczowe świadczenia dłużnika na rzecz wierzyciela, których wartość oraz termin zapłaty na dzień bilansowy są ściśle określone. Powstają one w momencie, gdy termin wymagalności nie pokrywa się z chwilą zapisu w sprawozdaniu finansowym ( bilansie ). Ujmowane są w bilansie jako składnik pasywów a zatem stanowią źródło finansowania zasobów jednostki. Zgodnie z ustawą są one następstwem zaistniałych w przeszłości zdarzeń (np. zakupu dóbr ), które implikują powstanie obowiązku wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości , innymi słowy rodzi się powinność ich zapłaty. Obowiązek ten pociąga za sobą wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. Zobowiązanie zatem posiada charakter przymusowy, nieodwołalny. Może on wynikać z mocy prawa ( np. ze względu na zawartą umowę, przepisy podatkowe, regulacje branżowe) badź też z powszechnie obowiązujących zwyczajów lub praktyki handlowej (zachowanie dobrych stosunków z kontrahentami, postępowanie w uczciwy sposób).

Istotną kwestią jest również odróżnianie obecnego obowiązku od przyszłego zobowiązania, albowiem jedynie aktualnie ciążący obowiązek będący konsekwencją przeszłych zdarzeń należy identyfikować z pojęciem zobowiązania. Źródła zobowiązania bilansowego nie może stanowić przyszłe zobowiązanie, a więc obowiązek, który może być rezultatem przyszłych, jeszcze niezrealizowanych operacji gospodarczych.  Decyzja podjęta przez kierownictwo podmiotu gospodarczego odnośnie nabycia przyszłych aktywów sama w sobie nie wywołuje powstania obecnego obowiązku. Obowiązek ten rodzi się z chwilą, gdy dostarczono określony składnik aktywów, bądź też w przypadku, gdy jednostka zawarła nieodwołalną umowę, która dotyczy nabycia składnika aktywów. Wspomniany nieodwołalny charakter umowy oznacza, że niewywiązanie się z nałożonego przez tą umowę obowiązku niemalże zawsze spowoduje wypływ zasobów na rzecz drugiej strony umowy, np. zapłata wysokiej kary umownej.

      Konsekwencją wypełnienia zobowiązania ciążącego na dłużniku jest oddanie przez niego zasobów posiadających korzyści ekonomiczne, które ma na celu zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Wypełnienie aktualnie ciążącego na jednostce obowiązku jest możliwe między innymi poprzez:

a)      świadczenie usług

b)      zapłatę w formie pieniężnej

c)       przekazanie innych aktywów

d)      zastąpienie danego obowiązku innym lub

e)      zamianę obowiązku na akcje/ udziały jednostki.

      Wygaśnięcie obowiązku może nastąpić również poprzez zrzeczenie się przez wierzyciela prawa dochodzenia swoich roszczeń lub utratę przez niego tego prawa. (założenia koncepcyjne sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych.     paragraf 60-62 ,  MSSF 2007 Obejmujące MSR oraz Interpretacje według stanu na dzień 1 stycznia 2007r. Tom 1, Stowarzyszenie księgowych w Polsce , International Accounting  Standards Board, 2007 s.61-61) 

      Zobowiązania ze względu na okres wymagalności w myśl ustawy o rachunkowości dzieli się na krótkoterminowe i długoterminowe. Pierwsze z nich ustawa określa jako ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także całość lub tę część pozostałych zobowiązań, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego ( art 3 ust 1 pkt 22). Są to zobowiązania, których spłata następuję w okresie do 12 miesięcy od dnia ich ujęcia w sprawozdaniu finansowym. Zgodnie ze wzorem bilansu stanowiącym załącznik do ustawy o rachunkowości ( załącznik nr 1) po stronie pasywów w pozycji zobowiązań krótkoterminowych wymienia się :

• zobowiązania z tytułu dostaw i usług,
• emisji dłużnych papierów wartościowych i inne zobowiązania finansowe,
• kredyty, pożyczki,
• zaliczki otrzymane na dostawy,
• zobowiązania wekslowe,
• z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń
• z tytułu wynagrodzeń
• inne ( m.in. rozrachunki z pracownikami, inne niż wynagrodzenia, z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z tytułu rozrachunków z właścicielami lub udziałowcami z tytułu uchwalonej, lecz nieprzekazanej dywidendy lub z tytułu zwrotu dopłat do kapitału ).

      Należy również podkreślić, iż zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz niektóre rozliczenia międzyokresowe bierne z tytułu wynagrodzeń i pozostałych kosztów operacyjnych zaliczane są w całości do zobowiązań krótkoterminowych bez względu na wyznaczony w umowie termin ich płatności.

      Zobowiązania o okresie wymagalności przekraczającym 12 miesięcy ujmowane są w bilansie po stronie pasywów jako zobowiązania długoterminowe. Zalicza się do nich w szczególności długoterminowe kredyty, pożyczki, obligacje, zobowiązania z tytuły emisji własnych dłużnych papierów wartościowych czy z tytułu leasingu finansowego.   

      Międzynarodowy standard rachunkowości nr 1 również zawiera definicję krótkoterminowych zobowiązań, która kwalifikuje zobowiązanie jako krótkoterminowe po spełnieniu jednego z następujących kryteriów :

a)      oczekuje się, że zostanie ono uregulowane w toku normalnego cyklu operacyjnego jednostki  lub

b)      jest utrzymywane przede wszystkim z przeznaczeniem do obrotu lub

c)      jest ono wymagalne w ciągu dwunastu miesięcy od dnia bilansowego lub

d)      jednostka nie posiada bezwarunkowego prawa do odroczenia daty wymagalności zobowiązania przez okres co najmniej dwunastu miesięcy od dnia bilansowego.

Wszystkie pozostałe zobowiązania zalicza się do...