strona główna baza prawa podatkowego . . . zakres podmiotowy w podatku rolnymzakres podmiotowy w podatku rolnym

Zakres podmiotowy w podatku rolnym

Zakres podmiotowy w podatku rolnym został uregulowany w art. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo rolne*.

Podatnikiem podatku rolnego jest:

1. osoba fizyczna,

2. osoba prawna,

3. jednostka organizacyjna, w tym spółka nieposiadające osobowości prawnej, pod warunkiem, że:

1) jest właścicielem gruntów,

2) jest samoistnym posiadaczem gruntów,

3) jest użytkownikiem wieczystym gruntów,

4) jest posiadaczem gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego jeżeli to posiadanie:

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa bądź z innego tytułu prawnego albo

b) jest bez tytułu prawnego, co jednak nie dotyczy gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych. W tym przypadku podatnikami są odpowiednio jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i Lasów Państwowych

4. posiadacz samoistny, jeżeli grunty znajdują się w jego posiadaniu,

5. dzierżawca gospodarstw rolnych, jeżeli grunty gospodarstwa rolnego zostały w całości lub w części wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników lub przepisów dotyczących uzyskiwania rent strukturalnych,

6. spółdzielnia produkcyjna

7. jeżeli grunty stanowią współwłasność lub znajdują się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, wówczas stanowią odrębny przedmiot opodatkowania podatkiem rolnym, a obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach (posiadaczach) gruntów,

8. Jeżeli grunty stanowią gospodarstwo rolne, obowiązek podatkowy ciąży na tej osobie będącej współwłaścicielem (posiadaczem), która to gospodarstwo prowadzi w całości.

Zgodnie z treścią art. 3a PRolU obowiązek podatkowy w podatku rolnym nie powstaje po stronie:

1) Skarbu Państwa,

2) gminy,

oznacza to, iż niniejsze podmioty nie podlegają powinności uiszczania podatku rolnego.*

Zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2003 r. obowiązek podatkowy ciążył na podmiotach, które były właścicielami bądź samoistnymi posiadaczami gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Zapis ten rodził w praktyce szereg wątpliwości, bowiem do końca nie było wiadomo kto powinien zostać opodatkowany podatkiem rolnym zwłaszcza w sytuacji, gdy w odniesieniu do danego przedmiotu opodatkowania możliwe było wskazanie dwóch podmiotów - zarówno właściciela jak i posiadacza samoistnego, tym bardziej że przepisy analizowanej ustawy nie zawierały żadnego wskazówek w tym zakresie. Nawet NSA w wyroku z dnia 13 maja 1994 r. , sygn. akt III SA 1798/93, przyjmował, że „w sytuacji, gdy obowiązek podatkowy ciążył na właścicielu albo samoistnym posiadaczu gruntów, decyzja ustalająca zobowiązania podatkowe mogła być kierowana zarówno do właściciela gruntów, jak i do samoistnego posiadacza, a wybór podatnika pozostawiony był organowi podatkowemu.* Niniejsze rozstrzygnięcie oparto tylko i wyłącznie na wykładni literalnej rodząc w ten sposób szereg wątpliwości, nie uwzględniając bardzo istotnego znaczenia wykładni systemowej i celowościowej. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że wykładnia prawa podatkowego powinna być zgodna z Konstytucją, a konstytucyjne podstawy opodatkowania wymagają, aby obowiązek podatkowy nakładano bezpośrednio przez ustawy podatkowe, a nie przez podmioty stosujące prawo. A do tego niestety prowadziła możliwość dokonywania wyboru osoby podatnika przez organ podatkowy. Zgodnie z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości, opodatkowaniu powinien zatem podlegać podmiot uzyskujący określone przysporzenia, w tym przypadku dotyczy to przysporzeń w postaci przychodów z gospodarstwa rolnego. Nie ulega więc wątpliwości, że taką właśnie osobą jest posiadacz samoistny a nie właściciel, który w istocie nie prowadził gospodarstwa rolnego.* Dopiero po nowelizacji ustawy z dniem 1 stycznia 2003 r. wprowadzono regulację eliminującą wyżej wskazane wątpliwości, albowiem w sposób jednoznaczny zapisano że obowiązek podatkowy w zakresie podatku rolnego w sytuacji gdy grunty znajdują się w posiadaniu samoistnym nawet gdy znany jest jego właściciel, ciąży na posiadaczu samoistnym. Zatem wskazano wprost, że jeżeli jednocześnie występują dwa podmioty - właściciel i posiadacz samoistny gruntów to podatnikiem podatku rolnego jest posiadacz samoistny tych gruntów, co doskonale obrazuje WSA z Białegostoku w orzeczeniu z dnia 20.10.2004 r., sygn. akt I SA/Bk 233/04, podkreślając, że „z analizy art. 3 u.p.r. wynika, że w przypadku, gdy opodatkowaniu podlegają jednocześnie dwa podmioty - właściciel i samoistny posiadacz gruntów, ustawodawca podatnikiem podatku rolnego czyni posiadacza samoistnego.”* Takie podejście jest również zgodnie z definicją posiadacza samoistnego zawartą w art. 336 KC , w myśl której posiadaczem samoistnym jest ten, kto faktycznie włada rzeczą w taki sposób jak to czyni właściciel, czyli z zamiarem władania dla siebie. Natomiast ten kto faktycznie włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą jest już posiadaczem zależnym. W związku z powyższym posiadaczem samoistnym w żadnym wypadku nie może być osoba władająca rzeczą na podstawie umowy najmy tudzież dzierżawy, natomiast będzie to osoba władająca np. nieruchomością na podstawie umowy przeniesienia nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego.

Kolejnym podatnikiem podatku rolnego jest dzierżawca gruntów gospodarstwa rolnego, które zostały w całości lub w części wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników* lub przepisów dotyczących uzyskiwania rent strukturalnych uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybów udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich* oraz w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej*. Oznacza to, że analizowana umowa dzierżawy wywodzi swoje źródło prawne albo z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników albo z tytułu uzyskiwania rent strukturalnych.*

W świetle przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników przez interesującą nas umowę dzierżawy należy rozumieć umowę dzierżawy gruntów zawartą na co najmniej 10 lat w formie pisemnej udzielonej przez emeryta bądź rencistę, zgłoszoną do ewidencji gruntów i budynków prowadzoną na podstawie rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków.* Niezbędne jest, aby umowa ta nie była zawarta z osoba niebędącą małżonkiem emeryta lub rencisty, jego zstępnym bądź pasierbem, osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym jak również z małżonkiem tych osób. Emeryt lub rencista zawierający taką umowę musi zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej, a owe „zaprzestanie” ma miejsce wówczas gdy ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem, współwłaścicielem bądź posiadaczem gospodarstwa rolnego na gruntach wydzierżawionym na podstawie powyższej umowy. Niemożliwe jest także prowadzenie przez niego...