strona główna baza prawa podatkowego . . . zakres podmiotowy umowy modelowejzakres podmiotowy konwencji oecd

Zakres podmiotowy Konwencji OECD

W komentarzu do Modelowej Konwencji OECD wskazano, że Konwencja powinna mieć zastosowanie do osób, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym, bądź w obu państwach, jeżeli kraje te są stronami zawieranej umowy międzynarodowej. Powyższy sposób szerokiego zakreślenia zakresu podmiotowego związany jest z realizacją zasadniczych celów Modelowej Konwencji OECD, jakimi są:

a) zapobieganie dwukrotnemu opodatkowaniu,

b) eliminacja zjawiska uchylania się od obowiązkowego opodatkowania w danym państwie,

c) zminimalizowanie działań związanych z oszustwami podatkowymi,

d) wspieranie wymiany dóbr i usług oraz przepływu kapitałów i osób poprzez ograniczenie skali nakładanych należności podatkowych.

Podwójne opodatkowanie w aspekcie międzynarodowym związane jest z uzyskiwaniem dochodów zarówno państwie rezydencji, jak też za granicą (w państwie źródła dochodów). W przypadku braku odpowiedniego uregulowania prawnego w tym zakresie, osiągane przez podatników dochody podlegałyby podwójnemu opodatkowaniu. Podatek należałoby zapłacić zarówno w państwie, w którym dochód został uzyskany, jak też w kraju, w którym znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba danego podatnika. Sytuacja taka utrudniałaby zarówno wymianę międzynarodową, jak też dyskryminowała podatników osiągających dochody w kilku krajach. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie prowadziłoby przede wszystkim do nadmiernego obciążenia fiskalnego.

Podwójne opodatkowanie może mieć charakter ekonomiczny lub prawny. Ekonomiczne podwójne opodatkowanie występuje wówczas, gdy ten sam dochód lub majątek - należący do różnych osób - jest dwukrotnie obciążony podatkiem. Natomiast podwójne opodatkowanie w aspekcie prawnym polega na dwukrotnym obciążeniu podatkiem dochodu, bądź majątku tej samej osoby.

Z prawnego punktu widzenia podwójne opodatkowanie w skali międzynarodowej stanowi rezultat kolizji przepisów prawnych w zakresie podatków dwu lub większej ilości krajów. Konflikt tego rodzaju występuje wówczas, gdy ten sam podatnik spełnia warunki do opodatkowania jednocześnie w kilku państwach. Za podstawową przyczynę kolizji prawnej należy uznać fakt, że każde państwo nakłada obciążenia fiskalne na podatników przebywających na jego terytorium i osiągających tam określone dochody. Stałymi elementami podwójnego opodatkowania w skali międzynarodowej będą zatem:

- nałożenie podatku przez suwerenne jurysdykcje podatkowe,

- identyczność podmiotu podatkowego,

- identyczność przedmiotu podatku,

- identyczność okresu opodatkowania,

- podobieństwo podatków.

Większość państw szeroko określa także zakres swojej jurysdykcji podatkowej. Możliwe są trzy sytuacje:

- dwa państwa nakładają nieograniczony obowiązek podatkowy na ten sam podmiot,

- podatnik podlega w jednym państwie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, a w drugim - ograniczonemu,

- dwa państwa uznają, że dany dochód powstał na ich terytorium i nakładają na podatnika ograniczony obowiązek podatkowy.

Mechanizm nieograniczonego obowiązku podatkowego dotyczy opodatkowania jednostek, które są rezydentami podatkowymi danego państwa. Są to podatnicy mający miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium danego państwa - bez względu na miejsce osiąganych dochodów. W tym przypadku nie ma znaczenia miejsce położenia źródła przychodów. Natomiast zasada ograniczonego obowiązku podatkowego polega na tym, że państwo, na którego terytorium znajduje się źródło dochodów ma prawo opodatkować podmioty bez względu na status rezydencji podatkowej od dochodów, które zostały uzyskane z takiego źródła.

W obowiązujących systemach prawnych wypracowano kilka sposobów, które eliminują zjawisko podwójnego opodatkowania w skali międzynarodowej. Możliwe jest jednostronne zrzeczenie się praw do ściągania podatku. W takim przypadku rezygnacja z należności podatkowych może być częściowa lub pełna. Drugim sposobem jest zawieranie dwustronnych umów (konwencji) w sprawie ograniczenia podwójnego opodatkowania. Umowy takie w znacznym stopniu zmniejszają efekt podwójnego opodatkowania o charakterze ekonomicznym lub prawnym. Trzecim rozwiązaniem jest zawieranie wielostronnych umów w zakresie redukcji opodatkowania. Umowy tego rodzaju uwzględniają wówczas różnice występujące w elementach poszczególnych systemów podatkowych.

Treść przepisów umów dotyczących podwójnego opodatkowania oparte są przede wszystkim na Modelowa Konwencja w sprawie podatku od dochodu i majątku Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD;

Wszystkie polskie umowy regulujące unikanie podwójnego opodatkowania oparto zasadniczo na Modelowej Konwencji OECD. Podmiotowy zakres umów zawartych przez Polskę z innymi krajami dotyczy osób mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym z krajów, bądź w obu krajach - jeżeli państwa zawarły ze sobą umowę. Z tego też względu postanowienia bilateralnych umów zawartych przez Polskę dotyczą tylko tych osób fizycznych lub prawnych, które obejmuje nieograniczony obowiązek podatkowy przynajmniej w jednym z umawiających się państw (por. J. Banach: „Polskie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania”, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000, s. 72).

W rezultacie zawierane umowy nie obejmują zatem...