strona główna baza prawa podatkowego . . . utrata prawa do opodatkowania w formie karty podatkowejutrata prawa do opodatkowania w formie karty podatkowej

Utrata prawa do opodatkowania w formie karty podatkowej

Poza spełnieniem warunków podmiotowych i przedmiotowych, aby nabyć uprawnienie do opodatkowania kartą podatkową, należy spełnić szereg dalszych warunków oraz przestrzegać określonego reżimu prawnego w trakcie korzystania z tej formy opodatkowania. „Podatnik podatku w formie karty podatkowej ma określone obowiązki wobec urzędu skarbowego, których musi bezwzględnie dotrzymywać, jeżeli chce korzystać z tej formy opodatkowania swej działalności gospodarczej.”*.

Jeśli wyżej wskazane warunki podmiotowe i przedmiotowe są spełnione, to podatnicy podlegają opodatkowaniu w formie karty podatkowej, jeżeli:

• złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie;
• we wniosku zgłoszą prowadzenie działalności wymienionej w jednej z 11 części tabeli stanowiącej załącznik do ustawy;
• przy prowadzeniu działalności nie korzystają z usług osób nie zatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne;
• nie prowadzą, poza jednym z rodzajów działalności uprawniającej do zastosowania karty podatkowej, innej pozarolniczej działalności gospodarczej; zasada ta doznaje jednak dwóch wyjątków.
• małżonek podatnika nie prowadzi działalności w tym samym zakresie;
• nie wytwarzają wyrobów opodatkowanych, na podstawie odrębnych przepisów, podatkiem akcyzowym.

Warunek złożenia wniosku o opodatkowanie w formie karty podatkowej oznacza, że uprawnienie do opodatkowania w tej formie nie powstaje z mocy prawa, lecz wymaga spełnienia przewidzianej prawem procedury postępowania. Jest to forma opodatkowania przyznawana na wniosek podatnika w postępowaniu podatkowym. Nie istnieje taki tryb postępowania, który pozwalałby na przyznanie karty z urzędu przez organ podatkowy.

Zagadnienie złożenia wniosku o opodatkowanie w formie karty podatkowej ma dwa aspekty. Pierwszy, proceduralny, związany ze sposobem postępowania w sprawie wniosku i drugi, materialno-prawny, związany z charakterem prawnym decyzji w sprawie przyznania opodatkowania w formie karty podatkowej. Problematyka ta jest omówiona szerzej w nocie p.t.: „Procedura nabycia uprawnienia do opodatkowania w formie karty podatkowej”.

Treść wniosku o przyznanie karty podatkowej w części dotyczącej przedmiotu działalności ma znaczenie materialno-prawne, oraz zobowiązujące i kontrolne. Znaczenie materialno-prawne treści wniosku polega na tym, że podatnik deklaruje, że będzie wykonywał działalność w oznaczonym zakresie i organ podatkowy przyznaje podatnikowi stawkę podatkową odpowiadającą tej działalności, która została zadeklarowana we wniosku. Od treści wniosku, który powinien odpowiadać istniejącemu stanowi faktycznemu, zależy zatem wysokość podatku w formie karty podatkowej. Znaczenie zobowiązujące i kontrolne tej deklaracji jest takie, że podatnik zobowiązuje się, że nie będzie wykraczał poza wskazany we wniosku zakres działalności, a jeżeli go przekroczy, to musi się liczyć z przewidzianymi w ustawie konsekwencjami takiego działania, polegającymi w szczególności na utracie prawa do opodatkowania w formie karty podatkowej*. Organy podatkowe mogą i powinny kontrolować, czy podatnik nie wykracza poza wyznaczone wnioskiem i decyzją w sprawie przyznania karty podatkowej pole działalności i inne warunki właściwe dla danego rodzaju działalności i wysokości stawki podatkowej.

Treść wniosku musi obejmować jeden z rodzajów działalności, które przepisy wskazują jako umożliwiające korzystanie z opodatkowania w formie karty podatkowej. Nie zawsze kwalifikacja prowadzonej działalności jest prosta i oczywista, a zamiary podatnika i jego wyobrażenie o zakresie prowadzonej działalności, odpowiadają warunkom jakie w tym zakresie stawiają obowiązujące przepisy. Od dawna w postępowaniu o przyznanie opodatkowania w formie karty podatkowej oraz przy utracie prawa do takiego opodatkowania było to przedmiotem sporów między podatnikami a organami podatkowymi. W sporach tych brały także w swoim czasie udział organizacje samorządowe, a w szczególności Centralny Związek Rzemiosła. W celu uściślenia co mieści się w pojęciu danego rodzaju rzemiosła wydawano tzw. Klasyfikację Rzemiosł, która zawierała postanowienia wyznaczające jakiego rodzaju czynności wchodzą w zakres danego rodzaju działalności objętej kartą podatkową. Klasyfikację tą, wydawaną przez Centralny Związek Rzemiosła, w konsultacji z Ministerstwem Finansów, zastąpił ostatecznie załącznik do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie karty podatkowej (obecnie załącznik nr 4 do ustawy). Zawiera on charakterystyki działalności usługowej i wytwórczo-usługowej objętej opodatkowaniem w formie karty podatkowej. Charakterystyki te wyznaczają granice dla danego rodzaju działalności. Jeżeli planowana lub wykonywana faktycznie działalność nie mieści się w wyznaczonym przez ten załącznik zakresie, prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej nie przysługuje, a nabyte wygasa. Wyznaczenie kryteriów jakim ma odpowiadać dany rodzaj działalności, podporządkowane jest takiemu założeniu, aby nie dopuszczać do przeradzania się przedsięwzięć prowadzonych z zastosowaniem opodatkowania w formie karty podatkowej w działalność o masowym charakterze przemysłowym. Stawka karty podatkowej jest bowiem wyszacowana dla małych przedsięwzięć, nie mających charakteru produkcyjnego. Założeniem jest zatem, aby uprawnienie to przysługiwało podatnikom prowadzącym działalność usługową lub wytwórczo-usługową w takim tylko zakresie w jakim jest to uzasadnione charakterem danego rodzaju rzemiosła. Na przykład w zakresie krawiectwa dopuszcza się jedynie szycie na miarę, ale już nie produkcję konfekcji w tym zakresie. Uprawnia do karty podatkowej także wyrób odzieży ale ograniczony tylko do lekkiej, damskiej i dziecięcej, a jeśli ocieplanej to tylko dla dzieci do lat 6 itp. Treść wniosku ma zatem istotne znaczenie informacyjne tak dla organu podatkowego jak i dla podatnika. Złożone przez niego oświadczenie jest bowiem zobowiązaniem się do przestrzegania ustalonego prawem zakresu działalności pod rygorem utraty prawa do karty podatkowej. Złożenie oświadczenia o rodzaju prowadzonej działalności służy nie tylko do weryfikowania czy działalność jest prowadzona w ramach określonych we wniosku lecz ma także znaczenie dowodowe w postępowaniu o przyznanie opodatkowania w formie karty podatkowej. Niezachowanie tego warunku w toku prowadzenia działalności jest podstawą do orzeczenia w formie decyzji podatkowej o utracie opodatkowania w tej formie. Dlatego między innymi, ze względów dowodowych i psychologicznych, jest to warunek wskazany odrębnie i w ten sposób wyeksponowany, choć legislacyjnie mógłby to być warunek mieszczący się w postanowieniu o obowiązku złożenia wniosku o opodatkowanie w formie karty podatkowej.

Kolejny warunek to nieprzekraczania limitu zatrudnienia* i niekorzystanie z usług zakładów „obcych”. Pozwala on utrzymać prawidłową, założoną przez ustawodawcę relację stawki podatkowej do osiąganego dochodu. Stawki karty podatkowej są kwotowe, miesięczne i nie są zależne od aktualnego, zmiennego obrotu i dochodu. Są one natomiast skalkulowane między innymi w oparciu o liczbę zatrudnionych pracowników. Nieujawnione powiększanie zatrudnienia powoduje, że stawki karty podatkowej nie są adekwatne do dochodu osiąganego przez podatnika. Jest to potencjalna możliwość uchylania się od opodatkowania. Elementem kontroli tego stanu zatrudnienia jest zadeklarowanie jego wysokości i utrzymywanie w okresie korzystania z tej formy opodatkowania. Formalnym dodatkowym elementem kontroli stanu zatrudnienia jest zeszyt ewidencji zatrudnienia (por. nota na temat ewidencji i dokumentacji dla celów opodatkowania kartą podatkową). System kontroli zatrudnienia na podstawie umów o pracę, byłby jednak „nieszczelny” gdyby nie zakaz stosowania umów o dzieło i umów zlecenia. Chodzi zarówno o takie umowy pod pozorem których ukrywa się faktyczne zatrudnienie na zasadzie umowy o pracę, jak i takie, które polega na „podzlecaniu” wykonywania usług innym zakładom. Łatwo można sobie wyobrazić taką sytuację w której podatnik opodatkowany w formie karty podatkowej zleca wykonywanie usług innym przedsiębiorcom i ma w ten sposób obrót i dochód niewspółmiernie wysoki w stosunku do opłacanej karty podatkowej. Przepisy o ryczałtach przeciwdziałają takim zabiegom i ustawa ustanawia tu szczególny reżim kontroli i negatywnych następstw takiego działania. Surowe jest także orzecznictwo. „Dla ustalenia czy nastąpiło korzystanie z usług osób trzecich (...) obojętne jest czy usługa była odpłatna i czy osoba świadcząca usługę była krewnym lub powinowatym podatnika.”*. Ustawa stawia wymóg, że osoby fizyczne muszą być zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Ich zatrudnienie objęte jest limitami dla poszczególnych rodzajów działalności i podlega kontroli jako jeden z warunków uprawniających do korzystania z tej formy opodatkowania.

„Podzlecanie” usług innym firmom, jest możliwe tylko w zakresie takich usług, które są konieczne do utrzymania pracy zakładu (np. naprawa i konserwacja maszyn i urządzeń). Jest to uzasadnione „nieprodukcyjnym” charakterem tego rodzaju usług i tym, że nie wpływają one bezpośrednio na wyniki ekonomiczne przedsiębiorcy*. Służą jedynie utrzymaniu zdolności produkcyjnej zakładu. Dla lepszej kontroli zachowań podatników w tym zakresie ustawodawca zdefiniował pojęcie usług specjalistycznych z których może korzystać podatnik przy prowadzeniu swojej działalności. Za usługi specjalistyczne w rozumieniu ustawy uważa się czynności i prace wchodzące w inny niż zgłoszony zakres działalności, niezbędne do całkowitego wykonania wyrobu lub świadczonej usługi, w tym również czynności i prace towarzyszące, o których mowa w załączniku nr 4 do ustawy. Czynności i prace towarzyszące określone są w załączniku w sposób negatywny. Muszą one jednak spełniać ten warunek aby były konieczne do np. wykonania lub wykończenia biżuterii lub kopii broni palnej. Wątpliwości w tym zakresie muszą być każdorazowo rozstrzygane indywidualnie dla rodzaju prowadzonej działalności.

Przepisy dotyczące limitów zatrudnienia przewidują liczne wyjątki od ogólnych warunków, uzasadnione specyfiką prowadzenia określonego rodzaju działalności. I tak prowadzenie działalności: