strona główna baza prawa podatkowego . . . stawki podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnychstawki podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnych

Stawki podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnych

Na wysokość podatku ma nie tylko wpływ podstawa opodatkowania, ale także stawki podatkowe. Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych wprowadza dwa rodzaje stawek – kwotowe i procentowe. W komentarzu wyjaśniono oba wskazane pojęcia i opisano, jak w różnych przypadkach ustalić ostateczną wysokość podatku. Obszernie poruszono także temat stawki sankcyjnej, która niedawno była przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Stawka sankcyjna wzbudzała duże kontrowersje ze względu na jej charakter i wysokość (10krotna wysokość najwyższej stawki podatku od czynności cywilnoprawnych).

Rodzaje stawek podatkowych

Ustawa o PCzCywU wprowadza tylko jedną stawkę kwotową – od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej. W przypadku tej czynności cywilnoprawnej nie ma znaczenia ustalanie podstawy opodatkowania. Od każdej takiej zawartej umowy powstaje obowiązek zapłaty podatku w wysokości 19 złotych. Zgodnie z utrwalonym poglądem w doktrynie prawa cywilnego wierzytelności o nieustalonej wysokości cechuje stała zmiana wysokości wierzytelności w trakcie trwania stosunku zobowiązaniowego.* Do typowych wierzytelności o nieustalonej wysokości należą wierzytelności z następujących umów:

• Umowy o kredyt odnawialny,
• Umowy o kredyt w rachunku bieżącym,
• Z tytułu gwarancji bankowych,
• Z tytułu poręczeń kredytów,
• Odszkodowań o nieustalonej jeszcze wysokości sumy pieniężnej.

Istotne w praktyce jest odróżnienie tego rodzaju hipoteki od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - to znaczy wierzytelności, których wartość jest od początku znana. Wtedy bowiem czynność będzie podlegała podatkowi według stawki procentowej, opisanej niżej w nocie. W interpretacji z 29 listopada 2006r.* organ podatkowy stwierdza, że „zastosowanie stawki podatku od czynności cywilnoprawnych nie jest uzależnione od rodzaju ustanowionej hipoteki, lecz od tego, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką istnieje i jej wysokość jest znana, czy też wysokości tej wierzytelności ustalić nie można. Jeżeli więc w momencie zawierania umowy nie da się stwierdzić wysokości wierzytelności, która jest zabezpieczana, od umowy ustanowienia hipoteki należy odprowadzić podatek w wysokości 19 złotych. W piśmie ministerstwa finansów* podkreślono, że: "w przypadku ustanowienia hipoteki kaucyjnej na zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z zaciągniętego kredytu wraz z kwotą odsetek, której wysokość jest nieznana z powodu zmiennej stopy procentowej, brak możliwości ustalenia wysokości wierzytelności w odniesieniu do oprocentowania kredytu powoduje, iż choć sama wierzytelność główna jest znana, to nie można ustalić wysokości wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i ta okoliczność wyklucza możliwość zastosowania do tej czynności procentowej stawki podatku." Ten pogląd potwierdza NSA w wyroku z 30 czerwca 2005r.*: "Zmienna stopa procentowa kredytu uniemożliwia oznaczenie z góry wysokości wierzytelności" - w takim przypadku ustanowienie hipoteki będzie podlegało stawce kwotowej 19 złotych.

Pozostałe stawki w ustawie o PCzCywU to stawki procentowe (liniowe). Ich wysokość waha się od 0.1% do 2%. W tym przypadku podatek oblicza się mnożąc podstawę opodatkowania i zastosowaną stawkę podatkową. Prawidłowe wyliczenie podstawy opodatkowania istotnie wpływa na ostateczną wysokość podatku. Stawki linowe są następujące:

a)      0.1% - od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności,

b)      0.5% - od umowy spółki,

c)       1 % - od umowy sprzedaży innych praw majątkowych (tzn. tych, do których nie ma zastosowania stawka 2%), od umowy zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu innych praw majątkowych (tzn. tych, do których nie ma zastosowania stawka 2%), od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, nieprawidłowego użytkowania i odpłatnej służebności,

d)      2% - od umowy pożyczki i depozytu nieprawidłowego, od umowy sprzedaży, zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności, darowizny – przy przeniesieniu własności: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielcze prawa do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym. Udzielenie pożyczki przez wspólnika spółki osobowej opodatkowane jest podatkiem od czynności cywilnoprawnych stawką 0,5 %, jako zmiana umowy spółki.*

Procentowa stawka 0.5% od umowy spółki została wprowadzona nowelizacją z 19.12.2003 r. Wprowadzenie stawki w tej wysokości zostało podyktowane koniecznością dostosowania przepisów ustawy o PCzCywU do postanowień Dyrektywy Rady Nr 69/335/EWG w sprawie podatków pośrednich od podwyższenia kapitału, która przewiduje maksymalną stawkę podatku w wysokości 1%. Wysokość stawek w poszczególnych krajach UE kształtuje się na poziomie 0,5% do 1% (np. 0,5% w Belgii, 1% w Hiszpanii).*  Należy zauważyć, że stawce 0.5% podlega także zmiana umowy spółki kapitałowej w wyniku wniesienia lub podwyższenia wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje podwyższenie kapitału zakładowego. WSA w orzeczeniu z 27 kwietnia 2010r.* uznał, że opodatkowania powyższych zmian umowy spółki stawką 0.5% nie narusza przepisów Dyrektywy Rady Nr 69/335/EWG, w tym art. 7 ust. 1 tej dyrektywy.

Do sprzedaży udziałów we współwłasności w nieruchomości należy stosować stawkę 2%. Tak wynika z pisma Ministerstwa Finansów*, będącego odpowiedzią na odmienne stanowisko NSA w tej sprawie. Ministerstwo w piśmie argumentuje, że współwłasność jest jedynie odmianą własności i z tego powodu nie należy zakwalifikowywać sprzedaży udziałów w tej współwłasności do kategorii ustawowej „innych praw majątkowych” – dla których stawka wynosi 1%.

W wypadku, gdy spółka partnerska udziela pożyczki partnerowi posiadającemu udział w zyskach i stratach tej spółki, dla opodatkowania umowy pożyczki nie ma znaczenia, że partner posiada udziały w zyskach i stratach tej spółki. Majątek spółki partnerskiej jest odrębnym majątkiem od majątku partnera. W stanie faktycznym przedstawionym w interpretacji z 9 lipca 2004r.* partner posiadał 96% udziałów w zyskach i stratach spółki i zadał pytanie, czy w związku z tym powinien odprowadzić podatek od 4% kwoty pożyczki. Organ stwierdził, że umowa podlega stawce 2%  i za podstawę opodatkowania należy przyjąć całą kwotę pożyczki.

Stawki podatkowe przy zbyciu masy majątkowej

Zgodnie z ustawą o PCzCywU, podatek pobiera się według najwyższej stawki w przypadku gdy:

• Podatnik dokonując czynności cywilnoprawnej, w wyniku której nastąpiło przeniesienie własności, nie wyodrębnił wartości rzeczy lub praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki – od łącznej wartości tych rzeczy lub praw majątkowych,