strona główna baza prawa podatkowego . . . rachunek zysków i stratrachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat

W komentarzu przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące rachunku zysków i strat. Scharakteryzowano jego układ i możliwe warianty. Omówiono okresy sprawozdawcze ujmowane w rachunku zysków i strat. Poza tym przeanalizowano wpływ na rachunek zysków i strat zaprzestania przez jednostkę określonego zakresu działalności oraz problematykę prezentacji przychodów i kosztów według segmentów działalności.

Układ rachunku zysków i strat

W art. 47 RachU* ustawodawca określił zasady konstrukcji rachunku zysków i strat oraz okresy, które należy w nim ująć. Wymagane jest zarówno oddzielne ujmowanie przychodów i kosztów, co określa się jako metodę brutto, jak i ujmowanie przychodów i kosztów per saldo, czyli metodą netto. Wynika z tego, że rachunek zysków i strat powinien być zestawiony metodą mieszaną.

Metoda brutto, czyli odrębne wykazywanie przychodów i kosztów dotyczy przychodów i kosztów związanych z podstawową działalnością jednostki (ze sprzedażą produktów, towarów i materiałów) oraz zysków i strat nadzwyczajnych, wykazywanych dodatkowo także w ujęciu netto.

Natomiast metodą netto prezentowane są w rachunku zysków i strat:

a) jako pozostałe przychody operacyjne (zyski) lub pozostałe koszty operacyjne (straty) – wyniki ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych, czyli wyniki ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji w nieruchomości lub prawa;

b) jako przychody finansowe (zyski) lub koszty finansowe (straty) – wyniki ze zbycia inwestycji, np. ze sprzedaży papierów wartościowych;

c) jako przychody finansowe – przewaga dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi lub koszty finansowe – przewaga ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi;

d) jako wynik zdarzeń nadzwyczajnych – różnica między zyskami i stratami nadzwyczajnymi*.

Okresy sprawozdawcze ujmowane w rachunku zysków i strat

W rachunku zysków i strat wymagane jest ujęcie danych za bieżący rok obrotowy, za który jest sporządzane sprawozdanie oraz za poprzedni rok obrotowy w celu zagwarantowania możliwości dokonania porównania danych.

W art. 47 ust. 2 RachU* ustawodawca określa, jak należy postąpić w sytuacji, gdy rachunek zysków i strat sporządzany jest za inny okres niż rok obrotowy. Wtedy to za okres porównawczy należy przyjąć analogiczny okres sprawozdawczy poprzedniego roku. Regulacja ta nie współgra z rozwiązaniem przyjętym w art. 46 ust. 1a RachU* dotyczącym bilansu. W artykule tym zakłada się mianowicie, że w przypadku sporządzenia bilansu na inny dzień bilansowy niż dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy, w bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na ten dzień oraz na dzień kończący rok obrotowy bezpośrednio poprzedzający ten dzień bilansowy. Przyjęcie różnych rozwiązań tego samego problemu dla dwóch elementów tego samego sprawozdania powoduje brak merytorycznej spójności, co z pewnością utrudnia analizę i ocenę sytuacji majątkowej, finansowej czy dochodowej danej jednostki na przestrzeni czasu.

Zaprzestanie przez jednostkę określonego zakresu działalności

Na podstawie art. 47 ust. 3 RachU* ustawodawca wymaga, aby jednostka w sytuacji, gdy planuje zaprzestanie prowadzenia określonego zakresu działalności mającego wpływ na przychody i koszty przyszłych okresów sprawozdawczych wykazała odrębnie od przychodów i kosztów działalności kontynuowanej, koszty i przychody związane z działalnością, która ma być zaprzestana.

Z pewnością wyodrębnienie takie pozwoli na ocenę wpływu ograniczenia działalności na przyszłe przychody i koszty jednostki. Pokaże też, czy dany podmiot rezygnuje z działalności nierentownej, czy też przynoszącej zyski.

Ustawodawca nie określa, w jaki sposób powinna być ujawniona informacja o działalności zaniechanej. Decyzję co do wyboru sposobu prezentacji pozostawia kierownikowi jednostki, który może przyjąć jeden z dwóch alternatywnych sposobów:

a) ujęcie przychodów i kosztów zrealizowanych na działalności zaniechanej w odrębnym obszarze rachunku zysków lub strat;

b) ujęcie informacji o wielkości przychodów i kosztów zrealizowanych na działalności zaniechanej w ramach każdego z wyróżnionych obszarów działalności – w działalności podstawowej operacyjnej, pozostałej działalności operacyjnej, działalności finansowej lub w zyskach/stratach nadzwyczajnych*.

Warianty rachunku zysków i strat

Jednostka ma do wyboru dwa warianty rachunku zysków i strat, mianowicie kalkulacyjny i porównawczy. Różnią się one przede wszystkim sposobem ujmowania elementów kształtujących wynik ze sprzedaży produktów.

W wariancie kalkulacyjnym przychodom ze sprzedaży produktów przeciwstawia się koszty wytworzenia sprzedanych produktów, koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży. Możliwe jest więc ustalenie wyniku brutto ze sprzedaży jako różnicy między przychodami ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów a kosztami wytworzenia sprzedanych produktów, powiększonymi o wartość sprzedanych towarów i materiałów w cenach nabycia.

Natomiast w rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym przeciwstawia się przychodom operacyjnym koszty operacyjne poniesione w okresie sprawozdawczym w rozbiciu na ich podstawowe grupy rodzajowe. Rodzi to konieczność doprowadzenia kosztów do