strona główna baza prawa podatkowego . . . przedmiot opodatkowania w podatku od towarów i usługpodatek od towarów i usług po zmianach wprowadzonych w 2011 roku.

Podatek od towarów i usług po zmianach wprowadzonych w 2011 roku.

W nocie omówione zostały w sposób syntetyczny i kompleksowy najistotniejsze zmiany w podatku od towarów i usług wprowadzone w 2011 roku, w tym:

- nowe stawki VAT obowiązujące od 1 stycznia 2011 roku, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych od 1 kwietnia 2011 r. oraz reguł ustalania stawki właściwej przy zmianie wysokości opodatkowania (zmiana stawki VAT na przełomie roku)
- zmieniony zakres zwolnień przedmiotowych w podatku VAT dotyczących świadczenia usług
- wpływ identyfikacji statystycznych (PKWiU) na zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług po 1 stycznia 2011 r.
- nowe zasady odliczania podatku naliczonego od samochodów osobowych oraz innych samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony, a także podatku naliczonego od paliwa do napędu tych samochodów, obowiązujące w latach 2011-2012
- zasady odliczania podatku naliczonego od samochodów osobowych oraz innych samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony, a także podatku naliczonego od paliwa do napędu tych samochodów od 1 stycznia 2013 r.
- zmienione zasady opodatkowania VAT czynności nieodpłatnych wprowadzone od 1 kwietnia 2011 r.
- wystawianie, przesyłanie i przechowywanie faktur w formie elektronicznej
- zmiany w zakresie odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych z nieruchomością wykorzystywaną zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów prywatnych podatnika.
- zmiany w rozliczaniu podatku naliczonego według tzw. proporcji sprzedaży wprowadzone od 1 kwietnia 2011 r.
- zniesienie ograniczeń w odliczaniu podatku naliczonego od importu usług z tzw. rajów podatkowych.
- wprowadzone od 1 kwietnia 2011 r. zasady rozliczania podatku VAT od czynności wykonywanych przez podmioty mające siedzibę za granicą oraz przez podmioty nabywające złom.
- nowe reguły opodatkowania usług świadczonych w portach morskich (zakres stosowania stawki 0% od 1 kwietnia 2011 r.).
Analizę poruszonych zagadnień wzbogacone o interpretacje organów podatkowych oraz orzecznictwo sądów administracyjnych i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W nocie wskazano również szczegółowo źródła regulacji w zakresie najważniejszych zmian wprowadzonych w przepisach o podatku VAT na przestrzeni 2011 roku, z uwzględnieniem zmian ustawowych oraz aktów wykonawczych.

1. Nowe stawki VAT obowiązujące w 2011 roku.

I. Stawki VAT wprowadzone od 1 stycznia 2011 roku:

 23% - stawka podstawowa

8% - stawka obniżona

5% - stawka „super obniżona”

II. Źródła regulacji:

1)         ustawa z 26 listopada 2010 o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (tzw. ustawa okołobudżetowa)

(Dz. U. z 2010 r. Nr 238, poz. 1578)

   Wprowadza:

-          stałe podwyższenie stawek VAT na niektóre towary (nowy załącznik nr 10 do ustawy o VAT):

• stawka 0%→5%
• stawka 3%→5% 

-          tymczasowe (do końca 2013 r.) podwyższenie stawek VAT (art. 146a-146e ustawy o VAT):

• stawka 7%→8%
• stawka 22%→23%
• zryczałtowany zwrot VAT dla rolników: stawka 6,5%→7%,
• ryczałt dla taksówek 3%→4%

-          regulacje dotyczące zmiany wysokości stawki w „okresach przejściowych” (art. 41 ust. 14a-14h ustawy o VAT)

2)         ustawa z 29 października 2010 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług

      (Dz. U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1476):

  Wprowadza m.in.:

-          wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką obniżoną 7% (przejściowo w latach 2011-2013 stawką 8%) – załącznik nr 3 do ustawy o VAT w nowym brzmieniu

-          wykaz towarów i usług, od których przysługuje zryczałtowany zwrot podatku VAT (dla rolników ryczałtowych) – załącznik nr 2 do ustawy o VAT w nowym brzmieniu

-          zwolnienia od podatku (art. 43 ust. 1 pkt 7, 17-41, ust. 13-20)

3)         Ustawa z 18 marca 2011 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 64, poz. 332)

  Wprowadza m.in.:

-  korekty w zakresie stosowania stawek 5% i 8% od 1 kwietnia 2011 i od 1    stycznia 2012 (odzież niemowlęca i obuwie dziecięce)

4)         Rozporządzenie Ministra Finansów z 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania  niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług  (Dz. U. Nr 73, poz. 392).

             Wprowadza m.in.:

-         wykaz towarów i usług, dla których obniża się stawkę VAT do wysokości 8% (zał. nr 1 do rozporządzenia)

-         pozostałe przypadki stosowania stawki 8% (§ 7 ust. 1 pkt 2-3 i ust. 2-7 rozporządzenia)

-         towary i usługi, dla których obniża się stawkę VAT do wysokości 0% (§ 8-12 rozporządzenia)

-         zwolnienia od podatku i warunki ich stosowania (§ 13-17 rozporządzenia)

-         czasowe obniżenie stawki VAT do wysokości 0%  (§ 37-38 rozporządzenia)

-         przejściowe zwolnienia od podatku do 31 grudnia 2011 (§ 43-44 rozporządzenia)

-         przejściowe obniżenie stawki do wysokości 8% do 31 grudnia 2011 (§ 45 rozporządzenia)

UWAGA:

Z dniem 6 kwietnia 2011 ww. rozporządzenie MF z 4 kwietnia 2011 zastąpiło obowiązujące od 1 stycznia 2011 rozporządzenie MF z 22 grudnia 2010 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2010 r. Nr 246, poz. 1649).

III. Przyczyny zmian stawek VAT:

1)  Wygaśnięcie z dniem 31 grudnia 2010 r. okresów przejściowych:

a)         w zakresie stosowania stawki 3% (żywność nieprzetworzona)

b)         w zakresie stosowania stawki 0% (książki i czasopisma specjalistyczne)

2)         Dostosowanie przepisów ustawy o VAT do Dyrektywy 2006/112/WE Rady w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej – w państwach członkowskich mogą obowiązywać maksymalnie dwie stawki obniżone (nie niższe niż 5%).

3)         Wzrost długu publicznego w relacji do PKB (tzw. „dziura budżetowa”).

4)         Niezgodność polskich przepisów o VAT z Dyrektywą 2006/112/WE w zakresie stosowania stawki obniżonej (8%) na odzież dla niemowląt i obuwie dziecięce.

IV. Plan awaryjny Ministerstwa Finansów na lata 2012-2018:

Ustawa z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) – przewiduje możliwość dalszego wzrostu stawek VAT w latach 2012-2016(18) w przypadku, gdy państwowy dług publiczny w relacji do PKB przekroczy próg 55%:

-          wzrost stawki VAT podstawowej z 23% do 24-25%

-          wzrost stawki VAT obniżonej z 8% do 9-10%

-          wzrost stawki super obniżonej z 5% do 6-7%

-          wzrost stawki ryczałtu dla taksówkarzy z 4% do 5-6%

-          wzrost stawki zryczałtowanego zwrotu VAT dla rolników z 7% do 7,5-8%.

Szczegóły planu awaryjnego MF:

Ww. ustawa z 16 grudnia 2010 o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do ustawy o VAT nowe regulacje art. 146f-146j przewidujące warunkową podwyżkę wszystkich  stawek VAT o 1-2 punkty procentowe.

Dla podwyżek stawek VAT przewidziano 4,5-letni horyzont czasowy.

Warunkowość tych zmian polega na tym, że jeśli relacja państwowego długu publicznego do PKB przekroczy według stanu na koniec 2011 r. 55 %, to nastąpi podwyżka stawek VAT w kolejnych okresach – poczynając od 1 lipca 2012 r.:

Od 1 stycznia 2017 miałby nastąpić powrót do stawek pierwotnych odpowiednio: 22%, 7%, 5%, 3% (ryczałt dla taksówkarzy) i 6,5% (zryczałtowany zwrot VAT dla rolników).

Analogiczne podwyżki stawek VAT przewiduje się, gdyby przekroczenie progu zadłużenia 55% nastąpiło dopiero w 2012 r. lub w 2013 r.:

Są to jednak zmiany warunkowe, przewidziane do stosowania najwcześniej od drugiej połowy 2012 r., gdyż w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa na lata 2010-2013 nie przewiduje się sytuacji, w której poziom państwowego długu publicznego w relacji do PKB przekroczy 55 %, co oznaczać powinno brak konieczności faktycznego podwyższenia stawek VAT po 2011 r.

Relacja państwowego długu publicznego do PKB (55%) na koniec 2011, 2012 i 2013 r., warunkująca ww. podwyżki stawek VAT, ogłaszana będzie przez Ministra Finansów w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim, w terminie do dnia 31 maja roku następnego.

V. Omówienie poszczególnych stawek VAT wprowadzonych w życie z dniem 1 stycznia 2011 – z uwzględnieniem zmian wchodzących po 31 marca 2011:

• Stawka VAT 5% (stawka super obniżona)

Stawka 5% obowiązuje od 1 stycznia 2011.

Jest to najniższa stawka VAT zezwolona prawem Unii Europejskiej.

Stawka VAT 5% dotyczy towarów wymienionych w załączniku nr 10 wprowadzonym do ustawy o VAT)

Stawka VAT 5% ma zastosowanie do trzech kategorii towarów:

1) towarów, które do końca 2010 objęte były stawką 3% (żywność nieprzetworzona)

Ale uwaga: część towarów opodatkowanych dotychczas stawką 3% z dniem 1 stycznia 2011 przeszła na 8% - np. zwierzęta żywe i pasze.

2) niektórych towarów, do których przed 1 stycznia 2011 zastosowanie miała stawka 0% (książki, czasopisma specjalistyczne, mapy, nuty), a także książki na nośnikach czyli tzw. audiobooki – które do końca 2010 opodatkowane były stawką 22%.

Uwaga: stawka VAT 0% jest nadal stosowana co do zasady do obrotu międzynarodowego (WDT, eksport towarów, czynności wymienione w art. 83 ustawy o VAT) oraz do towarów i usług wskazanych w rozporządzeniu MF z 22.12.2010 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

3)  niektórych towarów, do których przed 1 stycznia 2011 zastosowanie miała stawka 7% (część żywności przetworzonej – podstawowe produkty żywnościowe jak np.: pieczywo świeże /o terminie przydatności do spożycia lub minimalnym okresie trwałości do 14 dni/, pieczywo chrupkie i tosty, bułka tarta, nabiał, mąka, kasza, makarony, pierogi, kluski, niektóre przetwory mięsne, soki i napoje owocowe, gotowe posiłki i dania).

Wprowadzenie stawki VAT 5% ma w założeniu nie być przejściowe (stawka 5% na stałe).

Korekty w zakresie stosowania stawki 5% od 1 kwietnia 2011:

1) ograniczenie stosowania stawki 5% w odniesieniu do napojów owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych:

Stawka 5% obejmie tylko napoje bezalkoholowe, niegazowane:

a) w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi nie mniej niż 20% składu surowcowego,

b) zawierające tłuszcz mlekowy

(poz. 31 zał. nr 10 do ustawy o VAT w nowym brzmieniu).

Napoje niespełniające powyższych warunków przechodzą na stawkę podstawową 23% (zob. poz. 52 zał. nr 3 do ustawy o VAT w nowym brzmieniu)

2) objęcie stawką 5% owsa (PKWiU 01.11.33.0)

(poz. 1 zał. nr 10 do ustawy o VAT w nowym brzmieniu)

• Stawka VAT 8% (stawka obniżona)

Wprowadzona na okres przejściowy 2011-2013 (art. 146a pkt 2 ustawy o VAT).

Stawka 8% zastąpiła od 1 stycznia 2011 stawkę 7%.

Stawka 8% obejmuje:

a)         towary i usługi wymienione w załączniku nr 3 do ustawy o VAT (w nowym brzmieniu nadanym ustawą z 29.10.2010 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług)

b)         budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym

c)         towary i usługi wskazane w rozporządzeniu Ministra Finansów z 22.12.2010 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (np. usługi gastronomiczne, fryzjerskie, szewskie, niektóre usługi krawieckie, naprawa rowerów)

Ad a) Towary i usługi wymienione w załączniku nr 3 do ustawy o VAT

Uwaga 1: 

- Część towarów opodatkowanych przed 1 stycznia 2011 stawką 7% przeszła na stawkę 5% – podstawowe produkty żywnościowe jak m.in.: pieczywo świeże /o terminie przydatności do spożycia lub minimalnym okresie trwałości do 14 dni/, nabiał, mąka, kasza, makarony, pierogi, kluski, przetwory mięsne, soki i napoje owocowe – zob. wyżej: Stawka VAT 5%.

Uwaga 2:

- Część towarów opodatkowanych do końca 2010 stawką 7% przeszła od 1 stycznia 2011 na 23% (np. pieczywo i wyroby ciastkarskie o minimalnej trwałości lub terminie przydatności do spożycia powyżej 14 dni)

Uwaga 3:

- Od 1 kwietnia 2011 rozszerzenie stosowania stawki 8% na pieczywo świeże o terminie przydatności do spożycia lub minimalnym okresie trwałości powyżej 14 dni (o stosowaniu stawki 8% decydować ma klasyfikacja PKWiU do symbolu „10.71.11.0 Pieczywo świeże”).

(poz. 31 zał. nr 3 do ustawy o VAT w brzmieniu od 1 kwietnia 2011)

Pieczywo świeże o terminie przydatności do 14 dni lub minimalnym okresie trwałości do 14 dni pozostaje nadal ze stawką 5%.

- Od 1 kwietnia 2011 możliwe rozszerzenie stawki 8% na wyroby ciastkarskie i ciastka świeże, których data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia nie przekracza 45 dni.

(poz. 32 zał. nr 3 do ustawy o VAT w brzmieniu od 1 kwietnia 2011)

- Od 1 kwietnia 2011 wyłączenie stosowania stawki 8% na niektóre zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego (np. wielbłądy, gady hodowlane, w tym węże i żółwie, wełnę strzyżoną  z owiec i kóz – PKWiU 01.45.30, niektóre skóry futerkowe i skóry surowe – PKWiU 01.49.3). Towary te przechodzą na stawkę 23%

(poz. 14 zał. nr 3 do ustawy o VAT w brzmieniu od 1 kwietnia 2011)

Uwaga 4:

- Od 1 stycznia 2012 wyłączenie stosowania stawki 8% na odzież dla niemowląt i obuwie dziecięce. Towary te przejdą na stawkę podstawową 23%. Jest to konsekwencja niekorzystnego dla Polski wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 28.10.2010 (C-49/09).

Uwaga 5:

Od 1 stycznia 2011 nowe brzmienie załącznika nr 3 do ustawy o VAT: „Wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką VAT 7%” (przejściowo 8% w latach 2011-2013):

- załącznik ten oparty jest już na PKWiU 2008

- całkowite odejście od PKWiU 1997.

W związku z tym po 1 stycznia 2011:

• konieczność sprawdzenia przez podatnika czy towary lub usługi ujęte w nowym brzmieniu załącznika nr 3 odpowiadają treści załącznika nr 3 w brzmieniu obowiązującym do końca 2010 r. (z uwzględnieniem ww. korekt wprowadzanych od 1 kwietnia 2011)
• konieczność identyfikowania towarów i usług ze stawką obniżoną (8%) i stawką super obniżoną (5%) za pomocą PKWiU 2008, ale brak obowiązku powoływania symbolu PKWiU na fakturach ze stawką obniżoną i stawką super obniżoną.

Ad b) Stawka VAT 8% na budownictwo społeczne.

Stawka 8% od 1 stycznia 2011 obejmuje także dostawę, budowę, remont, modernizację, termomodernizację lub przebudowę obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (art. 41 ust. 12 w zw. z art. 146a pkt 2 ustawy o VAT).

Definicja budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (pozostaje niezmieniona):

Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 - wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych [Art. 41 ust. 12a ustawy o VAT]

Przez obiekty budownictwa mieszkaniowego rozumie się budynki mieszkalne stałego zamieszkania sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11 (art. 2 pkt 12 ustawy o VAT).

Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym określonego w art. 41 ust. 12a nie zalicza się:

 1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m²;

 2) lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m².

[Art. 41 ust. 12b ustawy o VAT]

Z dniem 31 grudnia 2010 zakończył się okres przejściowy (derogacja) umożliwiający stosowanie stawki obniżonej w budownictwie nieobjętym społecznym programem mieszkaniowym, czyli niemieszczącym się we wskazanych wyżej limitach powierzchniowych (przepis § 37 rozporządzenia MF z 24 grudnia 2009 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług przewidujący stawkę obniżoną utracił moc).

Od 1 stycznia 2011 stawka 8% dotyczy więc tylko budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (z uwzględnieniem w/w. limitów ustawowych powierzchni użytkowej dla budynków jednorodzinnych i lokali mieszkalnych).

W pozostałym zakresie budownictwo mieszkaniowe objęte zostało stawką podstawową 23% (z wyjątkiem robót konserwacyjnych – patrz niżej).

Ustalenie podstawy opodatkowania:

W przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej limity określone w art. 41 ust. 12b ustawy o VAT, obniżoną stawkę podatku (8%) stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej [Art. 41 ust. 12c w zw. z art. 146a pkt 2 ustawy o VAT].

Czyli w przypadku mieszkań przekraczających 150 m²i domów jednorodzinnych przekraczających 300m²wysokość opodatkowania ustalać się będzie proporcjonalnie: