strona główna baza prawa podatkowego . . . przedmiot opodatkowania w podatku od spadków i darowiznprzedmiot opodatkowania w podatku od spadków i darowizn

Przedmiot opodatkowania w podatku od spadków i darowizn

Problematyka przedmiotu opodatkowania w podatku od spadków i darowizn ujęta została w rozdziale pierwszym ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z treścią art. 1 ust.1 tego dokumentu podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1)    dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;

2)    darowizny, polecenia darczyńcy;

3)    zasiedzenia;

4)    nieodpłatnego zniesienia współwłasności;

5)    zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;

6)    nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Zatem sytuacją prawną, z której zaistnieniem  norma prawna wiąże obowiązek świadczenia podatkowego jest nabycie własności rzeczy lub nabycie praw majątkowych przez osoby fizyczne. Przedmiotem opodatkowania w podatku od spadków i darowizn nie będzie jednak jakiekolwiek nabycie a jedynie takie, które miało miejsce na podstawie wskazanych tytułów prawnych. Oprócz tych wymienionych w art. 1 ust. 1 u.p.s.d. należy wskazać na te z ust. 2 tego artykułu. Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Poza tym chodzi o nabycie rzeczy znajdujących się i praw wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Z art. 2 u.p.s.d. wynika, że przedmiotem opodatkowania może być również nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Takie uregulowanie jest przejawem stosowania zasady domicylu podatkowego (rezydencji podatkowej). Zasada domicylu podatkowego oznacza, że obowiązek podatkowy obciąża podmioty mające miejsce stałego pobytu (miejsce zamieszkania) w Polsce nawet wówczas, gdy nabywają one własność rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, nie mówiąc o poddaniu opodatkowaniu nabycia własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.*

W u.p.s.d. nie ma normatywnej definicji „rzeczy”, dlatego należy stosować pojęcie rzeczy ukształtowane w art. 45 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym rzeczami są tylko przedmioty materialne. Według definicji J. Wasilkowskiego „rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne”.* Będą to rzeczy ruchome i nieruchomości. Mówiąc o rzeczach trzeba zaznaczyć, że chodzi o prawa i obowiązki rzeczowe z wyjątkiem tych, które nie podlegają dziedziczeniu. Zgodnie bowiem z art. 922 § 2 k.c. nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Bardzo szeroko należy rozumieć pojęcie praw majątkowych. Trzeba tu uwzględnić nie tylko rozumienie cywilnoprawne ale i to wynikające z przepisów prawa handlowego, pracy, spółdzielczego, autorskiego. „ Na ogół za majątkowe uważa się prawa i obowiązki, które maja wymiar ekonomiczny i są bezpośrednio uwarunkowane takim interesem uprawnionego czy zobowiązanego”.* „Wśród praw majątkowych można wyróżnić: prawa rzeczowe (prawo własności, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone), wierzytelności, prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym (ich przedmiotem są dobra niematerialne, np. utwory, wynalazki), prawa rodzinne o charakterze majątkowym, prawo do spadku”. *

Dziedziczenie, zapis, dalszy zapis, polecenie testamentowe

 Do nabycia własności rzeczy i praw majątkowych na podstawie tych tytułów należy stosować odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, tj. art. 922 – 990. Ustawodawca ustalił w nich zasady dziedziczenia ustawowego jak i testamentowego oraz przedstawił instytucje zapisu, dalszego zapisu i polecenia testamentowego. Należy zwrócić uwagę, że art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. pomija niektóre tytuły opodatkowania nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych na skutek dziedziczenia: art. 938, 939 i 966 k.c. Oznacza to, że zastosowanie do ich opodatkowania, jako przychodów z praw majątkowych, miałby art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.*

Darowizna, polecenie darczyńcy

Nabycie rzeczy i praw tymi tytułami należy rozpatrywać zgodnie z przepisami k.c. (art. 888 – 902). Dla podatnika ważne jest np. że przeniesienie własności rzeczy będącej przedmiotem darowizny z powrotem na darczyńcę, na inną osobę lub inne nią rozporządzenie nie ma znaczenia dla zobowiązania podatkowego powstałego w związku z uprzednio zawartą umową darowizny. W odniesieniu zaś do przeniesienia własności przedmiotu darowizny z powrotem na darczyńcę na skutek odwołania darowizny, odwołanie darowizny – co należy podkreślić – ma skutek ex nunc, nie niweczy skutków pierwotnego nabycia własności. * Mimo to pierwotny obdarowany będzie zobowiązany do zapłaty podatku. Do darowizn natomiast niewątpliwie nie zalicza się takich nieodpłatnych świadczeń, jak: nagrody państwowe, nagrody wynikające z przyrzeczeń publicznych, nagrody wypłacane pracownikom i byłym pracownikom, zasiłki dla bezrobotnych.*