strona główna baza prawa podatkowego . . . przedmiot opodatkowania w podatku akcyzowymprzedmiot opodatkowania w podatku akcyzowym

Przedmiot opodatkowania w podatku akcyzowym

Nota stanowi o zakresie przedmiotowym podatku akcyzowego. Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podlegają czynności, określone w art. 8, 9, 9a i 9b, dotyczące wyrobów wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2011 r., Nr 108, poz. 626 z późn. zm.), zwanej dalej AkcU.

Czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem akcyzowym

Artykuł 8 AkcU wskazuje zakres czynności i zdarzeń opodatkowanych podatkiem akcyzowym. Czynności i zdarzenia wymienione w powyższym przepisie podlegają opodatkowaniu, jeżeli ich przedmiotem są wyroby akcyzowe należące do kategorii wyrobów energetycznych, napojów alkoholowych lub wyrobów tytoniowych. Tym niemniej, należy pamiętać , iż w zakresie energii elektrycznej, wyrobów węglowych, suszu tytoniowego jak i samochodów osobowych, ustawodawca określił odmienny zakres czynności opodatkowanych (w art. 9 dla energii elektrycznej, art. 9a dla wyrobów węglowych, art. 9b dla suszu tytoniowego oraz art. 100 dla samochodów osobowych).

Do czynności podlegających opodatkowaniu na mocy art. 8 AkcU podatkiem akcyzowym zalicza się:
1) produkcję wyrobów akcyzowych

Pojęcie produkcji nie jest zdefiniowane w sposób jednolity. Ustawa o akcyzie zawiera jedynie definicje cząstkowe tego pojęcia, formułowane w odniesieniu do poszczególnych kategorii wyrobów akcyzowych*. Natomiast obowiązek podatkowy w przypadku produkcji wyrobów akcyzowych będzie nieskonkretyzowany tak długo, jak wyroby akcyzowe nie zostaną wyprowadzone poza obszar składu podatkowego poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy. Zatem obowiązek zapłaty akcyzy powstanie w momencie wyprowadzenia wyrobów akcyzowych ze składu podatkowego poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy.

2) wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego

Według definicji legalnej skład podatkowy to miejsce, w którym określone wyroby akcyzowe są produkowane, magazynowane, przeładowywane, do którego są wprowadzane lub wyprowadzane. Krajowe składy podatkowe są prowadzone za zezwoleniem naczelnika urzędu celnego, który określa ich lokalizację.

3) import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysyłanych następnie z zastosowaniem procedury zawieszenie poboru akcyzy z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów

4) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego

5) wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez pomiot, który uzyskał zezwolenie wyprowadzenia

Składy podatkowe są wykorzystywane do składowania wyrobów akcyzowych poddawanych procesom gospodarczym na warunkach określonych w zezwoleniu. Pobór akcyzy jest zawieszony wobec takich podmiotów, aż do ich wyprowadzenia ze składu podatkowego. Nie podlegają jednak opodatkowaniu wyroby akcyzowe objęte procedurą zawieszenia poboru akcyzy lub zwolnione z opodatkowania ze względu na ich przeznaczenie.*

6) wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych towarów.

Generalnie czynności wskazane w art. 8 AkcU, można podzielić na trzy kategorie. Pierwsza kategoria to podstawowe czynności opodatkowane, których dokonanie jest niezbędne, aby dany wyrób mógł w ogóle podlegać opodatkowaniu akcyzą w Polsce. Musi on zostać wyprodukowany na terytorium kraju, zostać przywieziony z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub też z państwa spoza UE w ramach importu. „Jeżeli jedna z powyższych czynności opodatkowanych zostanie dokonana na terytorium kraju, wyrób akcyzowy, który został wytworzony lub sprowadzony do Polski powinien zostać obciążony akcyzą, jeśli zostanie przeznaczony do konsumpcji w Polsce (tzn. zostanie wyprowadzony lub wprowadzony poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy). Jeżeli zaś zostanie przemieszczony poza terytorium kraju w ramach dostawy wewnątrzwspólnotowej lub eksportu, akcyza nie będzie należna, a już zapłacona – powinna zostać zwrócona.”* Do drugiej kategorii zalicza się użycie wyrobów akcyzowych zwolnionych od akcyzy lub opodatkowanych obniżoną stawką akcyzy niezgodnie z przeznaczeniem, np. wykorzystanie paliwa żeglugowego do napędu samochodu. Jest to zatem kategoria odnosząca się do czynności związanych z naruszeniem zasad korzystania ze zwolnień, obniżonych stawek lub brakiem zapłaty akcyzy na wcześniejszym etapie obrotu, mimo istnienia takiego obowiązku. I trzecią kategorię stanowią czynności związane ze specyfiką poszczególnych kategorii wyrobów akcyzowych, będą to np. ubytki wyrobów akcyzowych czy sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej wydrukowanej na paczce lub opakowaniu.

Określenie wielu czynności rodzących obowiązek podatkowy w akcyzie, nie oznacza jednak, że akcyza jest podatkiem wielofazowym, pobieranym na każdym etapie obrotu. Zgodnie z art. 8 ust. 6 AkcU jest to podatek jednofazowy i jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z ww. czynności, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości.

Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest również, zgodnie z art. 8 ust. 2 AkcU:

1) użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie:

a) było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy, lub

b) nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy;

2) dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy;

3) sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy;

4) nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.

Czynności mają szczególny charakter polegający na tym, że w stosunku do wyrobów będących ich przedmiotem na wcześniejszym etapie obrotu, powstał już obowiązek podatkowy. Stanowią zatem wyjątek od zasady jednokrotności opodatkowania akcyzą.

Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest również zużycie wyrobów akcyzowych określonych w załączniku nr 2 do ustawy, o których mowa w art. 89 ust. 2, do produkcji innych wyrobów oraz napojów alkoholowych, o których mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2 i 3, przez podmiot zużywający. A także sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej, w tym w połączeniu z innym towarem lub usługą lub w połączeniu z przyznaniem nabywcy nieodpłatnej premii w postaci innych towarów i usług, a w przypadku papierosów lub tytoniu do palenia oznaczonych jednocześnie podatkowymi oraz legislacyjnymi znakami akcyzy, jeżeli odpłatność przekracza kwotę równą sumie maksymalnej ceny detalicznej i kwoty 1,30 zł, stanowiącej należność za legalizacyjne znaki akcyzy.

Opodatkowanie akcyzą energii elektrycznej

O opodatkowaniu energii elektrycznej stanowi art. 9 AkcU i ze względu na jej szczególne właściwości zostało uregulowane w odmienny sposób. Przedmiot opodatkowania energii elektrycznej obejmuje czynności prawne lub faktyczne ujęte w zamkniętym katalogu ustawowym. Natomiast ubytki energii elektrycznej nie są opodatkowane.

Zgodnie z ustawą opodatkowane jest:

1) nabycie wewnątrzwspólnotowe energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;

2) sprzedaż energii elektrycznej nabywcy końcowemu na terytorium kraju, w tym przez podmiot nieposiadający koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót energią elektryczną w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo energetyczne, który wyprodukował tę energię;

3) zużycie energii elektrycznej przez podmiot posiadający koncesję, o której mowa w pkt 2;

4) zużycie energii elektrycznej przez podmiot nieposiadający koncesji, o której mowa w pkt 2, który wyprodukował tę energię;

5) import energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;

6) zużycie energii elektrycznej przez nabywcę końcowego, jeżeli nie została od niej zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu.

Za zużycie energii nie uznaje się natomiast strat powstałych w wyniku przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, z wyłączeniem energii zużytej w związku z jej przesyłaniem lub dystrybucją oraz energii elektrycznej pobieranej nielegalnie.

Jeżeli w stosunku do energii powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonywaniem jednej z czynności, o których mowa powyżej (w pkt 1-6), to nie powstaje obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości. Jest to zasada jednofazowości akcyzy. Wymaga także podkreślenia, że obowiązek podatkowy powstaje niezależnie od tego czy wymienione wyżej czynności zostały wykonane z zachowaniem warunków i form określonych przepisami prawa.

Charakterystyczne jest także powiązanie opodatkowanych czynności z określonym podmiotem. Beneficjentem opodatkowanych czynności jest zazwyczaj nabywca końcowy energii elektrycznej, ale w przypadku jej zużycia może to być także podmiot posiadający koncesję na produkcję, przesyłanie lub obrót energię, a także producent niemający koncesji.

Opodatkowanie akcyzą wyrobów węglowych

W odniesieniu do wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest ich (art. 9a AkcU):

1) sprzedaż na terytorium kraju;

2) nabycie wewnątrzwspólnotowe;

3) dostawa wewnątrzwspólnotowa;

4) import;

5) eksport;

6) użycie do celów innych niż wskazane w art. 31a ust. 2, przy czym za takie użycie uważa się naruszenie warunków zwolnienia, jak i sprzedaż, dostawę wewnątrzwspólnotową albo eksport przez podmiot korzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 31a ust. 2, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym, zamiast użycia go do celów zwolnionych;

7) użycie lub sprzedaż uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary

Ustanowienie tej czynności opodatkowanej wynika przede wszystkim z praktyki obrotu wyrobami węglowymi, gdzie ze względu na sposób przemieszczania wyrobów węglowych, częściej niż w innych branżach akcyzowych (np. w obrocie alkoholem etylowym lub paliwami) występują przypadki dokonywania kradzieży.*

8) powstanie ubytków wyrobów węglowych

Nie wszystkie straty i niedobory wyrobów węglowych mogą zostać uznane za ubytki. Zgodnie z definicją legalną jako ubytek wyrobów węglowych można określić wszelkie straty powstałe podczas magazynowania lub przemieszczania wyrobów przez pośredniczący podmiot węglowy. Z tego pojęcia są jednak wyłączone straty wyrobów powstałe podczas produkcji wyrobów energetycznych lub wyrobów tytoniowych.
W przypadku wyrobów węglowych także mamy do czynienia z jednofazowością akcyzy.

Opodatkowanie akcyzą suszu tytoniowego

Zgodnie z art. 9b AkcU, w przypadku suszu tytoniowego przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest jego:

1) nabycie wewnątrzwspólnotowe przez inny podmiot niż podmiot prowadzący skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;

2) sprzedaż innemu podmiotowi niż podmiot prowadzący skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;

3) import przez inny podmiot niż podmiot prowadzący skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;

4) zużycie przez pośredniczący podmiot tytoniowy;

5) zużycie przez podmiot prowadzący skład podatkowy do celów innych niż produkcja wyrobów tytoniowych;

6) nabycie lub posiadanie przez inny podmiot niż podmiot prowadzący skład podatkowy, pośredniczący podmiot tytoniowy lub rolnika, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał jego sprzedaży.

Analogicznie do innych wyrobów akcyzowych również w przypadku suszu tytoniowego obowiązuje zasada jednofazowości opodatkowania.

Opodatkowanie akcyzą samochodów osobowych

Ustawodawca odrębnie uregulował kwestię opodatkowania akcyzą samochodów akcyzowych. Stosownie do art. 100 AkcU w przypadku samochodów osobowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest (w odniesieniu do samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym) jego:

1) import;

2) nabycie wewnątrzwspólnotowe;

3) pierwsza sprzedaż na terytorium kraju:

a) wyprodukowanego na terytorium kraju,

b) od którego nie została zapłacona akcyza z tytułu czynności, o jakich mowa w pkt 1 i 2;

W przypadku samochodu osobowego przedmiotem opodatkowania akcyzą jest również sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju, następująca po pierwszej sprzedaży (o której mowa w pkt 3), jeżeli wcześniej akcyza nie została zapłacona w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.

Najważniejszą zmianą w zakresie opodatkowania akcyzą samochodów osobowych jest odejście od wielostopniowego opodatkowania na każdym etapie obrotu przed pierwszą rejestracją samochodu na terenie kraju. W rezultacie tej zmiany opodatkowanie akcyzą samochodów osobowych stało się jednokrotne – opodatkowaniu podlega jedna sprzedaż, nabycie wewnątrzwspólnotowe oraz import samochodu osobowego niezarejestrowanego na terenie kraju. Dalsza kolejna sprzedaż co do zasady nie podlega opodatkowaniu akcyzą.

Wyroby akcyzowe określa Załącznik nr 1 do ustawy o podatku akcyzowym: