strona główna baza prawa podatkowego . . . powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnychpowstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych

Powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych

Nota szczegółowo wyjaśnia problematykę momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest to zagadnienie kluczowe, ponieważ to od tego momentu biegnie 14-dniowy termin na złożenie deklaracji podatkowej i zapłatę podatku. Nieprawidłowe określenie czasu powstania obowiązku podatkowego może spowodować wszczęcie postępowania przed organem podatkowym. W nocie wytłumaczono ogólną zasadę ustalania momentu powstania obowiazku podatkowego oraz ze szczegółami wyjaśniono wyjątki znajdujące się w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Zasady ogólne powstania obowiązku podatkowego

Obowiązek podatkowy to zgodnie z definicją zawartą w art. 4 Ordynacji podatkowej „wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach”. Określenie momentu powstania obowiązku podatkowego jest niezwykle istotne dla podatnika – ponieważ w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, oraz obliczyć i wpłacić podatek (z wyłączeniem wypadków, gdy zgodnie z ustawą podatek jest pobierany przez płatnika – w tym wypadku będzie to notariusz).

Co do zasady, w podatku PCC obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności prawnej. Datę dokonania czynności prawnej w każdym przypadku należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę specyfikę czynności będącej przedmiotem opodatkowania.* Czynności cywilnoprawne mają charakter konsensualny – zostają dokonane z chwilą zgodnego oświadczenia woli stron (np. złożenia podpisów pod umową), niezależnie od tego kiedy zachodzą faktyczne skutki tych czynności np. przy umowie sprzedaży nie ma znaczenia, czy faktyczne jej wykonanie (termin zapłaty ceny lub wydania rzeczy).* 

Zasady szczególne powstania obowiązku podatkowego

Od przedstawionej wyżej zasady ustawa w art. 3 ust.1 i 2[[a]] Art. 3. 1. Obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje: 1) z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej; 2) z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną; 2a) z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki; 3) z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody - od przedmiotów opodatkowania określonych w art. 1 ust. 1 pkt 3; 4) z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania. 2. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność. przewiduje szereg wyjątków. Obowiązek podatkowy powstaje:

1. Z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki mającej osobowość prawną. Stosownie do KSH, do podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o. o. może dojść przez zmianę umowy spółki, albo bez tej zmiany, gdy następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki. Niezależnie od tej regulacji, ustawa o PCzCywU traktuje każde podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z osobowością prawną jako zmianę umowy spółki, w związku z czym powstaje obowiązek podatkowy. Poprzez wskazanie daty uchwały jako moment powstania obowiązku podatkowego, ustawodawca tym samym uznał, że zarejestrowanie tej uchwały przez sąd rejestrowy jest nieistotne dla kwestii powstania obowiązku podatkowego w podatku PCC.* Drugi Śląski Urząd Skarbowy w Bielsku-Białej w interpretacji z 15 marca 2004r.* stwierdził, że bez znaczenia pozostaje fakt, że podwyższenie kapitału zakładowego nastąpi w terminach późniejszych niż sam moment podjęcia uchwały. Jakkolwiek określona byłaby daty podwyższenia, obowiązek podatkowy zawsze powstanie w chwili podjęcia uchwały. W tej samej interpretacji Urząd wyjaśnia, że ta sama sytuacja dotyczy dopłat. Nie ma znaczenia fakt, że uchwała w sprawie wniesienia dopłat zobowiązuje wspólników do wniesienia dopłat w innym terminie – obowiązek podatkowy powstaje z momentem podjęcia uchwały.

2. Z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. Przed zmianą wprowadzoną przez ustawę z 7.06.2002r. uregulowanie momentu powstania obowiązku podatkowego przy hipotece mogło budzić wątpliwości, ponieważ hipoteka jest czynnością prawną realną i do jej ustanowienia niezbędny jest wpis hipoteki do księgi wieczystej. Wątpliwości te jednoznacznie rozwiało obecne brzmienie przepisu stanowiąc, że obowiązek podatkowy powstaje w momencie złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki (mimo, że hipoteka jest czynnością prawną realną).* 

3. Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody, które wywołują takie same skutki jak czynności cywilnoprawne. Chodzi tutaj o te wypadki, gdy orzeczenie sądu zastępuje złożenie oświadczenia woli przez stronę czynności cywilnoprawnej. Obowiązek podatkowy powstaje dopiero z momentem uprawomocnienia się orzeczenia – zgodnie z k.p.c. orzeczenie sądu staje się prawomocne, gdy nie przysługuje od niego żaden środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (np. wniesiono apelację od orzeczenia, a następnie sąd oddalił apelację).