strona główna baza prawa podatkowego . . . postępowanie w sprawie zapłaty podatku vatpodatnicy vat czynni a podatnicy vat zwolnieni – obowiązki na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług

Podatnicy VAT czynni a podatnicy VAT zwolnieni – obowiązki na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług.

W nocie przedstawiono w sposób porównawczy podstawowe różnice w obowiązkach podatników VAT czynnych i podatników VAT zwolnionych, występujące na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług. W nocie uwzględniono rozwiązania prawne w zakresie dokumentowania czynności dokonywanych przez zarejestrowanych podatników VAT zwolnionych, wprowadzone od 1 stycznia 2013 roku (prawo do wystawiania faktur przez takich podatników).

Ustawa o VAT rozróżnia pojęcia „podatnika VAT czynnego” oraz „podatnika VAT zwolnionego”. Ma to związek z rejestracją podatników dla potrzeb podatku od towarów i usług oraz z zakresem ich obowiązków na gruncie przepisów o podatku VAT.

Podatnicy VAT czynni to podmioty, o których mowa w art. 15 VATU (czyli osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2), obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu (określonej w art. 5 VATU) złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R). Podatnicy ci podlegają zarejestrowaniu jako „podatnicy VAT czynni” (zob. art. 96 ust. 1 i ust. 4 VATU). Innymi słowy, podatnikami VAT czynnymi są ci podatnicy, którzy dokonują czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług w ramach samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej.

Podatnicy VAT zwolnieni to natomiast te podmioty, które prowadząc samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 VATU, są zwolnione od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 lub ust. 9 VATU (tzw. zwolnienie podmiotowe ze względu na niewielką wartość obrotu – do 150.000 zł w roku podatkowym) lub wykonują wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 i art. 82 ust. 3 VATU (tzw. zwolnienia przedmiotowe). Podatnicy ci mogą (fakultatywnie) złożyć zgłoszenie rejestracyjne i w przypadku złożenia takiego zgłoszenia podlegają zarejestrowaniu przez naczelnika urzędu skarbowego jako „podatnicy VAT zwolnieni” (zob. art. 96 ust. 3 i 4 VATU).

Zróżnicowany jest zakres uprawnień i obowiązków podatników VAT czynnych oraz podatników VAT zwolnionych na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług. W szczególności podatnicy zwolnieni nie mają, co do zasady, obowiązku składania deklaracji VAT oraz prowadzenia ewidencji dla celów rozliczeń z tytułu podatku VAT (za wyjątkiem ewidencji sprzedaży prowadzonej na podstawie art. 109 ust. VATU przez podatników zwolnionych podmiotowo w celu ustalenia, czy podatnik nie przekroczył limitu obrotu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia podmiotowego).

Podatnicy VAT zwolnieni pozbawieni są podstawowego uprawnienia na gruncie podatku VAT – prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług – z uwagi na fakt, że nie występuje u nich kwota podatku należnego z tytułu prowadzonej sprzedaży, która korzysta ze zwolnienia od podatku VAT. Zgodnie zaś z art. 86 ust. 1 VATU prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje tylko w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli tych czynności, które generują powstanie podatku VAT należnego.

Od 1 stycznia 2013 r. w wyniku zmiany wprowadzonej w § 4 rozporządzenia wykonawczego Ministra Finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360 ze zm.), zarejestrowani podatnicy VAT zwolnieni mogą wystawiać faktury. Przy czym do końca 2013 r. nie jest to ich obowiązek, a jedynie uprawnienie. Mają oni zatem prawo wyboru, czy swoje czynności...