strona główna baza prawa podatkowego . . . podmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznychopodatkowanie osób duchownych

Opodatkowanie osób duchownych

Komentarz ogólny

Osoby duchowne, które uzyskują dochód ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych podlegają regulacjom ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych* i są zobowiązane do płacenia podatku dochodowego na identycznych zasadach jak inne osoby fizyczne uzyskujące tego typu dochody. Podatnikami podatku dochodowego z tytułu wynagrodzenia uzyskiwanego ze stosunku pracy są, więc księża katecheci zatrudniani w szkołach w celu nauki religii, księża pełniący funkcje duszpasterskie w zakładach poprawczych czy karnych, kapelani wojskowi a także osoby duchowne zatrudnione, jako pracownicy naukowi lub naukowo-dydaktyczni, którzy prowadzą badania naukowe, kształcą studentów, prowadzą wykłady oraz uczestniczą w pracach organizacyjnych uczelni.

Przychody z działalności duchownych, osiągnięte z innego tytułu niż umowa o pracę, zgodnie z art.13 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, są traktowane jak przychody z działalności wykonywanej osobiście, w stosunku, do których nie ma przewidzianych kosztów uzyskania przychodów. Podlegają one łączeniu z dochodami z innych źródeł, np. ze stosunku pracy, i płacony jest od nich podatek wg skali podatkowej.

Natomiast przychody osób duchownych osiągane w związku z pełnieniem funkcji o charakterze duszpasterskim podlegają przepisom ustawy z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne*. Nie mniej jednak osoby duchowne mają możliwość zrzeczenia się ryczałtu i opodatkowania tych przychodów na zasadach ogólnych. W takim przypadku będą one traktowane jak przychody z działalności wykonywanej osobiście. 

Podmiot opodatkowania w zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów osób duchownych

Podmiotowy zakres ustawy obejmuje osoby fizyczne będące osobami duchownymi prawnie uznanych wyznań*.

Polskie ustawodawstwo nie definiuje pojęcia osoby duchownej czy też duchownego. W myśl art. 12 ustawy z dnia 17.05.1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania*, duchowni oraz osoby zakonne kościołów i innych związków wyznaniowych, ustanowione według przepisów prawa wewnętrznego kościoła lub innego związku wyznaniowego, korzystają z praw i podlegają obowiązkom na równi z innymi obywatelami we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. W ramach obowiązujących przepisów ustaw są oni zwolnieni z obowiązków niemożliwych do pogodzenia z pełnieniem funkcji duchownego lub osoby zakonnej. Art. 32 ust. 2 tej ustawy mówi natomiast, że statut kościoła i związku wyznaniowego powinien określać sposób powoływania, odwoływania oraz kompetencje osób duchownych, o ile kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie takich stanowisk.

Z wyżej przytoczonych regulacji prawnych wynika, że pojęcie duchownego czy osoby duchownej powinno zostać określone normami prawa wewnętrznego ,statucie, samych kościołów oraz innych związków wyznaniowych. Stanowisko takie podkreślił NSA w wyroku z dnia 19.09.2000 r.* „(…) Brak definicji pojęcia <<duchowny>> w ustawodawstwie dotyczącym kościołów i innych związków wyznaniowych wymaga wnikliwego zapoznania się z zasadami funkcjonowania kościoła lub związku wyznaniowego dla uznania określonej osoby za duchownego.”

Przepisom tej ustawy podlegają osoby duchowne tylko wyznań prawnie uznanych, tj. takich, których stosunki z państwem polskim zostały uregulowane ustawowo jak i też kościołów i innych wyznań wpisanych do rejestru prowadzonego przez MSWiA Obecnie wpisanych do tego rejestru jest 163 kościołów i związków wyznaniowych m.in. Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego w Rzeczypospolitej Polskiej, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatecznych w Polsce, Związek Buddystów Czan, Polska Rada Ekumeniczna. Natomiast do najważniejszych ustaw normujących stosunki kościołów i związków wyznaniowych należą:

- Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczypospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28.07.1993 r.*,

- ustawa z dnia 17.05.1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 04.07.1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Prawosławnego Kościoła*,

- ustawa z dnia 13.05.1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 13.05.1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 30.06.1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego*,

- ustawa z dnia 20.02.1997 r. o stosunku Państwa do Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 20.02.1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 21.04.1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 21.04.1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 30.06.1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 30.06.1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 30.06.1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 20.02.1997 r. o stosunku Państwa do Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej*,

- ustawa z dnia 20.02.1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej*. 

Przedmiot opodatkowania w zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów osób duchownych

W myśl art. 42 RyczałtU, osoby duchowne, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim, opłacają od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych, zwany dalej „ryczałtem”.

W formie ryczałtu opodatkowane są wiec przychody osób duchownych z opłat otrzymywanych w związku z pełnieniem funkcji o charakterze duszpasterskim. Przepisy prawa nie definiują pojęcia opłat otrzymywanych w związku z pełnieniem funkcji o charakterze duszpasterskim można, więc uznać, że chodzi tu o ofiary i darowizny za posługi religijne niesione przez osoby duchowne. Na gruncie wyznania rzymskokatolickiego będą to wpływy z tzw. Tacy, kwoty pieniężne otrzymywane przy okazji ślubów, chrztów, pogrzebów, wspominków czy wizyt duszpasterskich tzw. Kolęd.

„Użycie sformułowania <<opłata otrzymywania w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim>> nie jest do końca trafne. W istocie, bowiem otrzymywane przez duchownych kwoty nie mają charakteru opłat, lecz zwykle są dobrowolnymi datkami.”

Przychody osób duchownych, które nie są opłatami za pełnienie funkcji o charakterze duszpasterskim podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Jeśli natomiast przychody z opłat za wykonywanie czynności duszpasterskich nie zostaną objęte ryczałtem od osób duchownych (w przypadku zrzeczenia się tej formy opodatkowania przez osobę duchowną), wtedy podlegają regulacjom PDOFizU i zgodnie z art. 13 pkt 3 PDOFizU traktowane są, jako przychody z działalności wykonywanej osobiście.

Osoby duchowne zgodnie z art. 42 ust.2 RyczałtU mają obowiązek zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego (właściwego ze względu na miejsce pełnienia funkcji duszpasterskich przez osobę duchowną) o rozpoczęciu pełnienia funkcji o charakterze duszpasterskim w terminie 14 dni od dnia objęcia funkcji. Ustawodawca miał na myśli pierwsze objęcie funkcji o charakterze duszpasterskim przez osobę duchowną. W razie objęcia każdej następnej funkcji o charakterze duszpasterskim (w przypadku zmiany parafii) czy też zmiany stanowiska funkcyjnego w obrębie dotychczasowej parafii, zastosowanie ma art. 49 RyczałtU, który zostanie szczegółowo umówiony w części poświęconej zmianom w wykonywaniu funkcji duszpasterskich przez osoby duchowne.

Ponadto przepisy prawa nie wskazują na określony wzór czy formę zawiadomienia, w związku, z czym możliwe jest złożenie go w formie ustnej do protokołu. W przypadku, gdy osoba duchowna uchybi terminowi i nie złoży zawiadomienia w ciągu 14 dni od dnia objęcia funkcji, nie powoduje to utraty możliwości opodatkowania w formie ryczałtu, bowiem ta forma opodatkowania przychodów z pełnienia funkcji o charakterze duszpasterskim przez osoby duchowne jest im przypisana z mocy prawa. Jednak w związku z uchybieniem terminu osoba duchowna traci (nie definitywnie) możliwość zrzeczenia się opodatkowania w formie ryczałtu. Zagadnienie to zostało szerzej omówione w dalszej części materiału (patrz: Prawo do zrzeczenia się opodatkowania w formie ryczałtu).

Jeżeli osoba duchowna nie złoży w.w. zawiadomienia w terminie lub nie złoży go w ogóle może podlegać odpowiedzialności karnej skarbowej z tytułu zatajenia przedmiotu opodatkowania, w tym przypadku, przychodów z wykonywania funkcji duszpasterskich. Zgodnie z art. 54 Kodeksu karnego skarbowego* jest to przestępstwo bądź wykroczenie skarbowe w zależności od wysokości podatku narażonego na uszczuplenie. 

Rozliczenie podatku - stawki ryczałtowe

Zgodnie z art. 43 ust. 1 RyczałtU stawki ryczałtu są określone kwartalnie.  Należy przyjąć, że dotyczy to kwartałów kalendarzowych, czyli okresów styczeń-marzec, kwiecień-czerwiec, lipiec-wrzesień, październik-grudzień.

Minister Finansów w terminie do dnia 30.11. roku poprzedzającego rok podatkowy ogłasza stawki ryczałtowe w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w załącznikach nr 5 i 6 do ustawy.

Wysokość stawek ryczałtowych uzależniona jest od funkcji wykonywanej przez osobę duchowną, od liczby mieszkańców parafii a także od położenia parafii (w przypadku wikariuszy). Mówiąc o funkcji wykonywanej przez osobę duchowną, jako o jednej z przesłanek mającej wpływ na wysokość potencjalnych przychodów osoby duchownej, ustawodawca odnosi się do nazw funkcji duchownych wyznania rzymskokatolickiego, biorąc pod uwagę dominujący charakter tego wyznania w Polsce.

I tak w przypadku proboszczów, ryczałt ustalany jest na podstawie liczby mieszkańców danej parafii, niezależnie od tego gdzie ta parafia się znajduje. W praktyce o stawce ryczałtu podatkowego dla proboszczów decyduje przypisanie do jednej z 16 grup uwzględniających liczebność parafii (kwartalnie jest to od 400 zł do 1431 zł).

Stawki na 2012 rok przedstawia obwieszczenie...