strona główna baza prawa podatkowego . . . koszty wytworzenia produktów w rachunkowościkoszt wytworzenia produktu w rachunkowości

Koszt wytworzenia produktu w rachunkowości

Ustalenie kosztu wytworzenia produktu jest istotnym elementem w zarządzaniu jednostką. Informacje uzyskane w wyniku tej kalkulacji wykorzystuje się nie tylko do celów ewidencyjnych, takich jak wycena produktów, lecz także do celów decyzyjnych, m.in. w celu prowadzenia kontroli ponoszonych kosztów, określenia rentowności poszczególnych produktów, a także dla uzyskania informacji niezbędnych do ustalenia dolnych granic ceny sprzedaży.

Kontrola kosztów, ustalenie rentowności produktów czy wyznaczanie dolnego progu cenowego umożliwiają podejmowanie decyzji o charakterze ekonomicznym. Na potrzeby decyzyjne wykorzystuje się pełny koszt wytworzenia. Natomiast wycena wyrobów gotowych oraz produkcji w toku jest podyktowana przepisami ustawy o rachunkowości jako niezbędna dla celów sprawozdawczych. Takiej wyceny dokonuje się według technicznego kosztu wytworzenia. Wycena kosztu własnego sprzedanych produktów ujmowana jest w rachunku zysków i strat, natomiast wycenę produktów niesprzedanych, tj. produkcji w toku, ujmuje się w bilansie.

Pojęcie kosztu wytworzenia produktu odnosi się w równej mierze do wszystkich wytwarzanych przez jednostkę we własnym zakresie składników majątkowych o charakterze niefinansowym, zatem dotyczy nie tylko produktów, lecz także środków trwałych i środków trwałych w budowie, kosztów prac rozwojowych, których produktem są wartości niematerialne i prawne, oraz usług niezakończonych.*

Przepis art. 28 ust. 1 ustawy o rachunkowości, który precyzuje sposoby wyceny aktywów i pasywów, w sposób pośredni wskazuje te aktywa, które mogą być wycenione z wykorzystaniem kosztów wytworzenia. Są to:

1. środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, które wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
2. nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji, które wycenia się według zasad określonych w przepisach ustawy stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej,
3. środki trwałe w budowie, które wycenia się w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
4. rzeczowe składniki aktywów obrotowych, które wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy.

Pod pojęciem kosztów i strat ustawodawca każe rozumieć uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli. Z kolei w literaturze termin koszty definiuje się najczęściej jako wyrażone w pieniądzu zużycie składników aktywów trwałych i obrotowych, usług obcych, nakładów pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia, związane z prowadzeniem działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu*.

Można wyróżnić trzy podstawowe układy kosztów wykorzystywane w praktyce gospodarczej: układ rodzajowy, układ funkcjonalny i układ kalkulacyjny. Układ rodzajowy, stosowany w rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym, dzieli koszty na:

1. amortyzację,
2. zużycie materiałów i energii,  
3. usługi obce,
4. podatki i opłaty,
5. wynagrodzenia,
6. ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
7. pozostałe koszty rodzajowe.

W układzie funkcjonalnym klasyfikuje się koszty według obszarów ich powstawania:

1. koszty zakupu,
2. koszty produkcji,
3. koszty sprzedaży,
4. koszty zarządzania.

Natomiast najbardziej przydatna przy obliczaniu koszt wytworzenia produktu jest klasyfikacja kosztów w układzie kalkulacyjnym, wyróżniająca:

1. koszty bezpośrednie,

2. koszty pośrednie, w tym:

a. koszty zmienne,

b. koszty stałe.

Koszty wytworzenia produktu obejmują koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Istotne jest zatem zidentyfikowanie nie tylko kosztów bezpośrednich, ale również tych kosztów pośrednich, które są generowane w związku z daną produkcją.