strona główna baza prawa podatkowego . . . ewidencja i dokumentacja w podatku dochodowym od osób prawnychewidencja i dokumentacja w podatku dochodowym od osób prawnych

Ewidencja i dokumentacja w podatku dochodowym od osób prawnych

Komentarz ogólny

W warunkach gospodarki rynkowej bardzo ważną rolę pełni funkcja informacyjna systemu rachunkowości i systemu podatkowego, dlatego też tak ważne jest gromadzenie i ewidencjonowanie danych przez podatników.

W literaturze[1] przedmiotu panuje pogląd, że przepisy rachunkowe nie są podatkotwórcze, zaś przepisy podatkowe nie tworzą zasad rachunkowych. Jest to prawdą, jednak wzajemne odniesienia, oczekiwania i powiązania są bardzo dobrze widoczne i niejednokrotnie zapisane wprost w aktach prawnych, czego przykładem są art. 9 ust. 1 i in. ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej PDOPrU)[2] oraz art. 11a pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej RachU)[3] (obowiązek poinformowania naczelnika urzędu skarbowego o miejscu prowadzenia ksiąg rachunkowych). Przepisy PDOPrU określają kategorie oraz moment zaistnienia zdarzeń wywołujących skutki podatkowe niezależnie od przepisów rachunkowych. Efektem tego jest sytuacja, w której część zdarzeń jest rozpoznawana w tym samym czasie dla celów rachunkowych i podatkowych albo też zaistniałe zdarzenia podatkowe ewidencjonowane są przy pomocy narzędzi rachunkowych.

Obowiązek prowadzenia ewidencji rachunkowej

Przepisy prawa podatkowego nie precyzują zasad prowadzenia ewidencji rachunkowej przez podatników podatku dochodowego, odsyłając w tym zakresie do unormowań prawa bilansowego. Art. 9 PDOPrU nakłada na podatników obowiązek prowadzenia ewidencji rachunkowej, zgodnie z odrębnymi przepisami, tj. w szczególności z uwzględnieniem zasad wyznaczonych przez ustawę o rachunkowości oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie. W związku z powyższym podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, czyli osoby prawne, spółki kapitałowe w organizacji, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej, oraz spółki niemające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania (zgodnie z art. 1 PDOPrU), bez względu na wysokości osiągniętego dochodu (osiągniętej straty), zobowiązani są do prowadzenia ewidencji rachunkowej, zgodnie z przepisami RachU, w taki sposób, aby na podstawie tej ewidencji można było prawidłowo ustalić m.in. dochód podlegający opodatkowaniu.

Wymagania przepisów prawa podatkowego wywierają istotny wpływ na strukturę i układ ksiąg rachunkowych oraz sposób ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych.

I tak art. 20 RachU nakłada na jednostki, do których stosuje się postanowienia ustawy obowiązek rejestrowania zdarzeń gospodarczych w ewidencji rachunkowej. Potwierdzeniem dokonania danej operacji gospodarczej są dowody księgowe (zwane dowodami źródłowymi), stanowiące podstawę zapisu w księdze rachunkowej.

Zgodnie z Ustawą o rachunkowości księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald i są podzielone na następujące części:

- dziennik;

- księgę główną;

- księgi pomocnicze;

- zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych;

- wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Przy czym w każdej z części księgi ujęte są te same zapisy, tylko prezentowane w inny sposób. I tak:

- w dzienniku jednostki dokonują zapisów w ujęciu chronologicznym – w sposób zgodny z przyjętą polityką rachunkowości,

- na kontach księgi głównej zapisy są dokonywane w ujęciu systematycznym – w sposób ogólny lub zbiorczy,

- na kontach ksiąg pomocniczych zapisy są dokonywane w ujęciu systematycznym – sposób uszczegółowiony w stosunku do zapisów księgi głównej,

- w zestawieniu obrotów i sald prezentowane są zbiorczo sumy zapisów dokonanych w ujęciu systematycznym – ogólnie lub szczegółowo, w zależności od rodzaju zestawienia,

- inwentarz prezentuje dane systematycznie, zgodnie z pozycjami sprawozdań finansowych.

Ustawa precyzuje zbiory, jakie powinny być w księdze wyodrębnione, nie przesądza jednak o formie lub technice prowadzenia ksiąg. Dopuszczalne jest zatem zarówno prowadzenie ksiąg ręczne, jak i komputerowe. Przy czym prowadzenie ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera jest dozwolone tylko wtedy, gdy istnieje możliwość ich przeniesienia na inny nośnik danych (możliwość wykonywania kopii tych zbiorów na alternatywnym w stosunku do dysku twardego nośniku komputerowym) lub możliwość ich wydruku. W takiej sytuacji za równoważne z dowodami księgowymi uważa się zasoby informacyjne rachunkowości, zorganizowane w formie oddzielnych komputerowych zbiorów danych, bazy danych lub wyodrębnionych jej części, bez względu na miejsce ich powstania i przechowywania. Prowadząc księgi rachunkowe przy użyciu komputera należy zapewnić automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów lub sald. Wydruki komputerowe ksiąg rachunkowych powinny składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych stronach w sposób ciągły w roku obrotowym. Księgi rachunkowe należy wydrukować nie później niż na koniec roku obrotowego. Należy zaznaczyć, iż, zgodnie z ustawą RachU za równoważną z wydrukiem uznaje się treść księgi rachunkowej przeniesioną na informatyczny nośnik danych, zapewniający trwałość zapisu informacji, przez czas nie krótszy od wymaganego dla przechowywania ksiąg rachunkowych.

Podmioty zobowiązane do prowadzenia ksiąg

Zgodnie z art. 2 RachU zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych są następujące podmioty mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

- spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji) oraz spółki cywilne, z zastrzeżeniem pkt 2, a także inne osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;

- osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz spółdzielnie socjalne, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. (Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym);

- jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów;

- gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także: państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie zakłady budżetowe, państwowe fundusze celowe;

- jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2;

- osoby zagraniczne, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców
zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

- jednostki niewymienione w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

Ponadto przepisy ustawy RachU i przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie stosują też jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (zwanymi dalej "MSR"). Podmioty te stosują przepisy RachU oraz przepisy wykonawcze w zakresie nieuregulowanym przez MSR (m.in. zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych).

Wyłączenia od obowiązku prowadzenia ewidencji.

Pomimo, iż art. 2 RachU nie zawiera żadnych wyłączeń z obowiązku prowadzenia ksiąg, to jednak biorąc pod uwagę katalog danych, jakie obowiązkowo muszą być ustalone na podstawie prowadzonej ewidencji, z kręgu podatników zobowiązanych do prowadzenia ewidencji wyłączyć można podatników podlegających ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (czyli niemających w Polsce miejsca siedziby lub zarządu), jeśli podatnicy ci osiągają w Polsce wyłącznie przychody opodatkowane w sposób zryczałtowany. Podatnicy Ci nie ustalają dochodu (jako nadwyżki przychodów nad kosztami uzyskania przychodów, gdyż nie ponoszą takich kosztów), podstawy opodatkowania, gdyż płacą podatek od przychodu, a nie od dochodu ani nie dokonują odpisów amortyzacyjnych. Trudno zatem wymagać od nich obowiązku prowadzenia ewidencji rachunkowej w taki sposób, aby na jej podstawie można było ustalić wspomniane dane, skoro obiektywnie danych tych nie sposób ustalić chociażby z uwagi na fakt, że u podatników tych nie występują koszty uzyskania przychodów dla potrzeb podatku dochodowego od osób prawnych. Ponadto, podmioty te nie podlegają przepisom RachU, zatem brak jest odrębnych przepisów, o których mowa w art. 9 ust. 1 PDOPrU, na podstawie których podmioty te miałyby prowadzić tę ewidencję. Za nieracjonalny należy uznać również obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w sposób pozwalający na określenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania, i wysokości należnego podatku wobec podmiotów, które są podmiotowo zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych na podstawie art. 6 ust. 1 PDOPrU. W tej grupie wyjątkowo trudno byłoby wyegzekwować obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w opisany powyżej sposób, szczególnie w stosunku do Skarbu Państwa oraz Narodowego Banku Polskiego, gdyż w stosunku do tych podmiotów nie stosuje się przepisów RachU.

Zasady prowadzenia ksiąg

Ustawa nie przesądza o formie i technice prowadzenia ksiąg, ale reguluje zasady ich prowadzenia. W związku powyższym księgi powinny być prowadzone odrębnie dla każdej jednostki i dla każdego roku obrotowego. A ponadto w języku polskim i w walucie polskiej.

Dla potrzeb wewnętrznych jednostki, na bieżąco nie ma obowiązku tłumaczenia dokumentów potwierdzających takie operacje, co oznacza, że dowody księgowe wystawione w języku obcym można księgować bez ich tłumaczenia. Zgodnie z art. 21 ust. 5 RachU oryginały dowodów księgowych (np. faktur, not) otrzymanych od kontrahentów zagranicznych muszą być tłumaczone na język polski wyłącznie na żądanie organów kontroli skarbowej lub biegłego rewidenta.

Ustawa wprowadza też wymogi jakościowe dla ksiąg rachunkowych stwierdzając, iż powinny one być prowadzone rzetelnie, sprawdzalnie, bezbłędnie oraz bieżąco.

Rzetelne powadzenie ksiąg oznacza, iż dokonane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty.

Za prowadzone bezbłędnie uznaje się księgi, jeśli wprowadzono do nich kompletnie i poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania w danym miesiącu dowody księgowe, zapewniono ciągłość zapisów oraz bezbłędność działania stosownych procedur obliczeniowych.

Bieżące prowadzenie ksiąg jest spełnione przy zachowaniu:

- codziennej rejestracji obrotu gotówkowego, detalicznego i gastronomicznego, czeków i weksli obcych (bieżące zapisy w raportach kasowych itp.);

- terminowego sporządzania zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej;

- terminowej sprawozdawczości na podstawie danych z ksiąg (sprawozdania finansowe, statystyczne, naliczanie zobowiązań podatkowych).

Księgi rachunkowe uznaje się za sprawdzalne, jeżeli umożliwiają stwierdzenie poprawności dokonanych w nich zapisów, stanów (sald) oraz działania stosowanych procedur obliczeniowych, a w szczególności:

- mają zapisy księgowe uporządkowane chronologicznie przy zachowaniu niezmienionej klasyfikacji jednolitej systematyki dla takich samych co do rodzaju operacji gospodarczych, umożliwiających sporządzenie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych sprawozdań, w tym deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych,

- pozwalającą zidentyfikować dowody i sposób ich zapisania w księgach rachunkowych,

- w przypadku prowadzenia ksiąg przy użyciu komputera konieczne jest zapewnienie kontroli wewnętrznej kompletności zbiorów rachunkowości oraz parametrów przetwarzania danych,

- zapewniają dostęp do zbioru danych pozwalające, bez względu na stosowana technikę, na uzyskanie w dowolnym czasie i za dowolny okres sprawozdawczy jasnych i zrozumiałych informacji o treści zapisu w księgach rachunkowych

W przypadku zaś prowadzenia ksiąg przy użyciu komputera konieczne jest zapewnienie kontroli wewnętrznej kompletności zbiorów rachunkowości oraz parametrów przetwarzania danych.

Sprawdzalność ksiąg rachunkowych zapewnia, m.in. art. 21 RachU, który określa elementy dowodu księgowego, ujętego w księdze.

Dowody księgowe

Elementy obligatoryjne dowodu księgowego

Zgodnie z RachU dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:

1. określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego;

2. określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej;

3. opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych;

4. datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą – także datę sporządzenia dowodu;

5. podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów (chyba, że z odrębnych przepisów wynika, że taki wymóg nie istnieje);

6. stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania (chyba, że z odrębnych przepisów wynika, że taki wymóg nie istnieje).

Rodzaje dowodów księgowych:

Ustawa określa następujące kategorie dowodów księgowych:

1. zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów;

2. zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom;

3. wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

A także sporządzone przez jednostkę dowody księgowe:

- zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione;

- korygujące poprzednie zapisy;

- zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego;

- rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.

W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego kierownik jednostki może podjąć decyzję o udokumentowaniu operacji za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych transakcji, za wyjątkiem operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności.

Księgi jako dowód określenia dochodów

Rzetelność, jasność i terminowość prowadzenia ksiąg rachunkowych mają zapewnić podstawy do prawidłowego rozliczania się jednostki z zobowiązań podatkowych. Przepisy ustawy o rachunkowości nie mają jednak charakteru podatkotwórczego. Stwierdził tak m.in. NSA w orzeczeniu z dnia 17 czerwca 991 r.[4], orzekając, że „zapisy dokonywane w księgach nie mogą tworzyć ani też modyfikować obowiązku podatkowego, gdyż obowiązek ten może wynikać wyłącznie z przepisów prawa materialnego”. W związku z tym, nawet jeśli nie są prowadzone całkowicie zgodnie z przepisami o rachunkowości, ale pozwalają na ustalenie zobowiązań podatkowych podmiotu, to nie mogą tylko z tego powodu zostać odrzucone, jako dowód określający wysokość dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku.

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej (dalej OPU)[5] księgi rachunkowe należą do ksiąg podatkowych i są jednym z dowodów w postępowaniu podatkowym. Stosownie do art. 193 § 1 jeśli są prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Z przepisów wynika domniemanie, że zdarzenia odnotowane w księdze rzeczywiście miały miejsce, a ich przebieg był taki, jaki z danej księgi wynika. Domniemanie to wiąże organ podatkowy, i oznacza to, że organ nie będzie mógł dokonać ustaleń wbrew księdze. Domniemanie to może jednak zostać obalone, jeśli stwierdzone zostanie ,że księga prowadzona była w sposób nierzetelny lub wadliwy. Stwierdzenie przez organ podatkowy prowadzący postępowanie nierzetelności księgi prowadzi do utraty przez księgę szczególnej mocy dowodowej. Zgodnie jednak z zapisami Ordynacji jeśli wady księgi nie będą miały istotnego znaczenia dla sprawy wówczas organ podatkowy powinien uznać księgi za dowód.

Konsekwencje prowadzenia ewidencji rachunkowej niezgodnie z przepisami prawa bilansowego na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych.

Zaznaczyć należy, iż nierzetelne i wadliwe prowadzenie księgi skutkuje odpowiedzialnością karno-skarbową. Działanie takie jest na gruncie kodeksu karno-skarbowego[6] (KKSU) traktowane jako wykroczenie i podlega karze grzywny. Nierzetelne prowadzenie księgi jest przestępstwem, za które kodeks karny skarbowy w art. 61 przewiduje karę grzywny do 240 stawek dziennych, a w przypadku mniejszej wagi karę grzywny za wykroczenie skarbowe. Karalne jest również wadliwe prowadzenie księgi. Kara to grzywna za wykroczenie skarbowe.

Najbardziej jednak niekorzystnym następstwem nieprawidłowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, z których nie można ustalić wyniku podatkowego, jest szacowanie dochodów przez organy podatkowe.

Szacowanie dochodu

Zgodnie z art. 9 ust. 2 PDOPrU , jeśli ustalenie dochodu na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych nie jest możliwe, dochód lub stratę ustala się w drodze oszacowania.

Szczegółowe zasady szacowania podstawy opodatkowania uregulowane zostały w art. 23 i n. OPU. Organy podatkowe mogą skorzystać z tej instytucji, gdy brak jest ksiąg podatkowych lub danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania lub dane te nie pozwalają na określenie tej podstawy. Przesłanką ustalenia dochodu (straty) w drodze oszacowania jest stwierdzenie przez organ podatkowy, że prowadzona przez podatnika ewidencja rachunkowa uniemożliwia ustalenie rzeczywistej wielkości dochodu (straty).

Zatem szacowanie dochodów, zgodnie z art. 23 OPU., stosuje się tylko gdy:

- brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia;

- dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania;

- podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania powinno zmierzać do określenia jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej podstawy opodatkowania. Przepisy podatkowe, a konkretnie przepisy Ordynacji podatkowej stanowią, że organ podatkowy, określając podstawę opodatkowania w drodze oszacowania ma obowiązek uzasadnienia wybranej metody oszacowania.

W § 3 art. 23 Ordynacji Podatkowej wymienione zostały metody szacowania podstawy opodatkowania. Są to:

- metoda porównawcza wewnętrzna- polegająca na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokości obrotu;

- metoda porównawcza zewnętrzna – polegająca na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach;

- metoda remanentowa – polegająca na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu;

- metoda produkcyjna – polegająca na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa;

- metoda kosztowa – polegająca na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie;

- metoda dochodu w obrocie - polegająca na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.

Wyliczenie tych metod nie ma charakteru zamkniętego. Wskazuje na to § 4, zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy nie można zastosować metod, o których mowa w § 3, organ podatkowy może w inny sposób oszacować podstawę opodatkowania. Należy przy tym zauważyć, że połączenie kilku metod określania podstawy opodatkowania zawartych w § 3 komentowanego artykułu stanowi w istocie inną metodę, o której mowa w § 4 OPU.

Należy jednak zauważyć, że określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania jest niedopuszczalne, jeśli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.

O tym, ze szacowanie dochodu jest nadzwyczajnym sposobem określania dochodu podatkowego stwierdzają liczne orzeczenia. M.in. wyrok SN z dnia 18 grudnia 2003 r.[7], zgodnie z którym: „ W art. 23 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja Podatkowa (..) ustawodawca wskazał równocześnie na to, że organ podatkowy określa podstawę opodatkowania (czyli osiągnięty przez podatnika dochód) w drodze oszacowania wyłącznie w trzech wypadkach: po pierwsze wówczas, gdy brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania, po drugie – wówczas, gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, oraz po trzecie – wówczas, gdy podatnik naruszył warunki uprawniające ze zryczałtowanej formy opodatkowania.” Z kolei w wyroku NSA w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2002 r.[8] czytamy na ten temat: „Oszacowanie podstawy opodatkowania jest instytucja wyjątkową, naruszającą - z konieczności – zwykły tryb dokonywania wymiaru podatku.”

Przepisy ustawy o rachunkowości regulują również zasady ochrony danych, przechowywania ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych.

Zasady ochrony danych, przechowywania ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych.

Kwestie te reguluje art. 8 RachU. Okresy przechowywania „zbiorów” są zbieżne z przepisami podatkowymi. Trwałemu przechowywaniu podlegają zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe, natomiast pozostałe „zbiory” następująco: