strona główna baza prawa podatkowego . . . ewidencja i dokumentacja podatkowaewidencja i dokumentacja podatkowa

Ewidencja i dokumentacja podatkowa

Komentarz zawiera wyczerpującą charakterystykę znaczenia, jakie pełnią księgi podatkowe i deklaracje w systemie ewidencji i dokumentacji podatkowej.

Z pewnością nie ulega wątpliwości, że znaczenie prowadzenia ewidencji i dokumentacji podatkowej na gruncie prawa podatkowego jest ogromne. Powszechnie zalicza się do ewidencji i dokumentacji podatkowej instytucje ksiąg podatkowych oraz deklaracji podatkowych.

Księgi podatkowe

Definicja ksiąg podatkowych przyjęta przez Ordynację podatkową jest bardzo szeroka. Zamiarem ustawodawcy było objęcie zakresem pojęciowym ksiąg podatkowych każdej z czterech kategorii wymienionych w przepisie*. Są zatem księgami podatkowymi księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, prowadzone na podstawie odrębnych przepisów dla celów podatkowych przez podatników, płatników i inkasentów. Kryterium ich wyodrębnienia jest prowadzenie ich dla celów podatkowych. Szeroka definicja ksiąg podatkowych pozwala uniknąć każdorazowego wyliczania poszczególnych rodzajów ksiąg podatkowych w przepisach Ordynacji podatkowej, które mają zastosowanie do ksiąg, tj. art. 23, art. 86, art. 181, art. 193, art. 288 OrdPU.[[a]] 

Objęcie jednym terminem ksiąg podatkowych nie wpływa jednak ani na ich charakter prawny, ani nie zmienia związanych z nim uprawnień i obowiązków. Stanowi zabieg legislacyjny służący uproszczeniu regulacji i posługiwaniu się tą kategorią w przepisach mających jednakowe zastosowanie do wszystkich rodzajów księgowości.

Wskazane w art. 3 pkt 4 OrdPU* rodzaje ksiąg podatkowych nie wykazują jednorodnego charakteru. Księgi rachunkowe oraz podatkowa księga przychodów i rozchodów stanowią samodzielną, kompletną i wystarczającą bazę do sporządzenia deklaracji, jako dokumentacja służąca ujawnieniu zdarzeń, z którymi przepisy prawa wiążą powstanie obowiązku podatkowego. Natomiast inny charakter mają ewidencje i rejestry prowadzone dla celów podatkowych przez podatników, płatników i inkasentów. W ramach tej kategorii występują takie, które są prowadzone odrębnie, celem ujawnienia kwoty zobowiązania podatkowego (np. ewidencja przychodów prowadzona przez podatników zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, ewidencja zakupów i sprzedaży prowadzona przez podatników podatku od towarów i usług), a także tzw. ewidencyjne urządzenia pomocnicze, prowadzone łącznie z księgą przychodów i rozchodów lub księgami ra­chunkowymi (np. ewidencja przebiegu pojazdu, środków trwałych i wartości niematerialnych, tabele amortyzacyjne).

Te ostatnie są oczywiście również prowadzone dla celów podatkowych. Stanowią jednak urządzenia księgowe znacznie uboższe – cząstkowe. Ewidencyjne urządzenia pomocnicze rejestrują pewne operacje lub wartości, ale samodzielnie nie mogą pełnić funkcji dokumentowania wszystkich istotnych elementów stosunku prawnopodatkowego ani służyć do ujawnienia wysokości zobowiązania wynikającego z obo­wiązku podatkowego. Jest to dokumentacja „cząstkowa”, która nie wyczerpuje całości kategorii przedmiotu podatku przy ujawnieniu zdarzeń skutkujących powstaniem obowiązku zapłaty podatku w określonej wysokości*

Szczegółowe zasady prowadzenia poszczególnych rodzajów ksiąg podatkowych zostały określone w ustawie z 29 września 1994 o rachunkowości* czy rozporządzeniach wykonawczych, np. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów[[a]] . Poza tym poszczególne ustawy materialnego prawa podatkowego regulują zasady prowadzenia ewidencji i rejestrów na potrzeby danego, konkretnego podatku (np. art. 109 VATU)[[a]] .*

Deklaracje podatkowe