strona główna baza prawa podatkowego . . . zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowychzaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych.

Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych

W komentarzu przedstawiono szczegółową analizę instytucji zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych jako jednego ze sposobów wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Wskazano na kolejność dokonywania zaliczeń, wyjaśniono pojęcie zobowiązań bieżących. Omówiono charakter postanowienia w sprawie zaliczenia nadpłaty, szczególne zasady dotyczące zaliczenia nadpłat w niewielkiej wysokości. Poruszono również problem odpowiedzialności karnoskarbowej z tytułu wprowadzenia w błąd organu i narażania Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na bezpodstawny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej. Wyjaśniono, z jakim dniem następuje zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych oraz kiedy wygasa prawo do zwrotu nadpłaty.

Uwagi ogólne

Zaliczanie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych stanowi jeden ze sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Został on uregulowany w art. 76 OrdPU* w rozdziale poświęconym nadpłacie.[[a]] 

Wskutek powstania nadpłaty podatnik staje się wierzycielem, a organ podatkowy dłużnikiem w stosunku zobowiązaniowym. Po dokonaniu wymiaru nadpłaty staje się ona wymagalna. Wymagalna nadpłata podlega zaliczeniu lub zwrotowi. Zaliczenie czy zwrot mają charakter uniwersalny, niezależny od sposobu powstania czy stwierdzenia nadpłaty*.

Kolejność postępowania z nadpłatą

Ustawodawca wyznacza określoną kolejność postępowania z nadpłatą. Pierwszeństwo ma zaliczenie nadpłaty na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych.

Należy zaznaczyć, że zaliczenie następuje z chwilą powstania nadpłaty, a nie z chwilą wydania decyzji stwierdzającej jej istnienie.

"W myśl przepisu art. 75 par 1* ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm.), nadpłaty podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległych i bieżących zobowiązań podatkowych, co oznacza, że zaliczenie to następuje z chwilą powstania tych nadpłat, a nie dopiero z chwilą wydania przez organ podatkowy decyzji stwierdzającej nadpłatę (art. 21 par. 3* Ordynacji podatkowej) bądź decyzji zmieniającej, uchylającej czy stwierdzającej nieważność decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej.”*

Zaliczeniu podlegają nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem, zarówno na poczet zaległości podatkowych, jak i odsetek za zwłokę od tych zaległości.

Następny rodzaj zobowiązań, na poczet których organ podatkowy dokonuje zaliczenia nadpłaty z urzędu to zobowiązania bieżące, czyli te, które już powstały, ale nie upłynął jeszcze termin ich płatności*.

"Bieżące zobowiązania to te, które już powstały, ale nie upłynął jeszcze ich termin płatności. Bieżące zobowiązania to również zaliczki na podatek i raty wynikające z konstrukcji podatku. Podatki opłacane w ratach to świadczenia, które powstają po doręczeniu decyzji ustalającej kwotę roczną podatku lub z mocy prawa, gdzie roczna kwota podatku obliczona jest przez podatnika w deklaracji. W obu przypadkach roczna kwota podatku, na zasadach uregulowanych w ustawie regulującej dany podatek, jest dzielona na raty. Każda z tych rat jest zobowiązaniem bieżącym w rozumieniu komentowanego przepisu."*

Organ podatkowy ma obowiązek zaliczyć nadpłatę na poczet bieżących zobowiązań. Nie wskazano jednak sposobu, w jaki organ dokonuje wyboru zobowiązania bieżącego podlegającego zaliczeniu. W przypadku, gdy na podatniku ciąży kilka bieżących zobowiązań w różnych podatkach podlegających temu samemu organowi, podatnik nie wie, na poczet którego zobowiązania organ dokona zaliczenia.

Podatnik może złożyć wniosek o zaliczenie nadpłaty na poczet jego przyszłych zobowiązań. Jeżeli takiego wniosku nie złoży ani nie ciążą na nim zaległości podatkowe czy zobowiązania bieżące, organ podatkowy musi dokonać zwrotu kwoty nadpłaty. Wyjątek w tym zakresie przewiduje art. 76 § 2* OrdPU. Otóż nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a* OrdPU oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot*.

Odpowiedzialność karnoskarbowa