strona główna baza prawa podatkowego . . . przywrócenie terminu w postępowaniu podatkowymprzywrócenie terminu w postępowaniu podatkowym

Przywrócenie terminu w postępowaniu podatkowym

Instytucja przywrócenia terminu została uregulowana w art. 162-164 ordynacji podatkowej (OrdPU). Stosuje się ją jedynie do terminów procesowych (art. 162 par. 4 OrdPU), którymi są przepisy regulujące sytuację prawną organu podatkowego oraz stron postępowania, tj. od chwili wszczęcia postępowania aż do jego zakończenia. Niedopuszczalne jest natomiast przywracanie terminów prawa materialnego, którymi są m.in. termin płatności podatku (art. 46 OrdPU), termin przedawnienia (art. 68 i 70 OrdPU) czy terminy do składania deklaracji podatkowych.

 „Przepis art. 162 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) zalicza się do norm prawa procesowego. Reguluje on sposób postępowania organów podatkowych w ściśle określonych sytuacjach faktycznych poprzez wskazanie okoliczności pozwalających na przywrócenie uchybionego terminu procesowego. Jest to więc przepis - sensu stricte - procesowy, służący do przywracania uchybionych przez stronę terminów procesowych przy zaistnieniu wskazanych w nim okoliczności.” *

Uchybienie terminu do dokonania czynności procesowej powoduje jej bezskuteczność, w konsekwencji czego może dojść do niepożądanych przez stronę skutków procesowych np. utraty możliwości kontynuowania procesu podatkowego.

Do uchybienia terminu dochodzi gdy czynność nie została wykonana w okresie czasu przewidzianym na to w ustawie lub  wyznaczonym przez organ prowadzący postępowanie. Przywrócenie terminu oznacza zatem uznanie, że strona może skorzystać z uprawnień, które straciła na skutek uchybienia terminu.

Niezawinione przekroczenie terminu

Uchybienie terminu ustawowego czy urzędowego może być przywrócone przez złożenie wniosku o jego przywrócenie. Legitymacja do złożenia takiego wniosku przysługuje każdej osobie zainteresowanej przywróceniem uchybionego terminu. Przesłankami pozwalającymi na przywrócenie terminu  są:

1)     wystąpienie przez zainteresowanego z wnioskiem o przywrócenie terminu

2)     uprawdopodobnienie, że do uchybienia terminu doszło bez winy tegoż zainteresowanego,

3)     złożenie wniosku w ciągu siedmiu dni od daty ustania przyczyny uchybienia,

4)     dopełnienie, w dniu złożenia wniosku czynności, dla której określony był  przywracalny termin, np. wniesienie zażalenia.

 Ad. 1.  Instytucja przywrócenia terminu oparta jest na zasadzie skargowości. Art. 162 par. 1 stanowi, że przywrócenie terminu procesowego może nastąpić tylko na wniosek, a więc przywrócenie terminu z urzędu nie jest dopuszczalne. Natomiast pod pojęciem zainteresowanego należy rozumieć stronę oraz uczestników postępowania np. świadka czy biegłego.

 Ad. 2. Pojęcie „uprawdopodobnienia” braku winy nie należy mylić z udowodnieniem.  WSA w Bydgoszczy stwierdził, iż „osoba zainteresowana ma uprawdopodobnić brak swojej winy, czyli uwiarygodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że przeszkoda była od niej niezależna. Nie jest zatem wymagany dowód, lecz tylko środek zastępczy, dający wiarygodność - prawdopodobieństwo twierdzenia o fakcie.” *Brak winy polega na dopełnieniu przez stronę obowiązku dołożenia szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Organ właściwy do rozpoznania wniosku powinien przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od każdego należycie dbającego o swoje interesy. Jedną z najczęściej występujących przyczyn, które podają strony zwracające się do organu o przywrócenie terminu, jest choroba. W jednym ze swoich wyroków WSA w Gorzowie Wielkopolskim stwierdził, że „choroba, poświadczona zaświadczeniem lekarskim nie jest okolicznością wystarczającą do uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu do złożenia odwołania. Wnioskodawca winien uprawdopodobnić w takiej sytuacji, że rodzaj choroby uniemożliwiał dokonanie czynności (np. napisanie odwołania) oraz że nie istniała możliwość skorzystania z pomocy domowników lub innych osób przy jej dokonaniu (np. przy nadaniu pisma w urzędzie pocztowym).” * Natomiast do „okoliczności faktycznych uzasadniających brak winy w uchybieniu terminu zalicza się między innymi przerwy w komunikacji, nagłą chorobę, która nie pozwoliła na wyręczenie się inną osobą, powódź, pożar, a więc nagłe, nieprzewidziane przypadki losowe.” *

W postępowaniu o przywrócenie terminu zadaniem organu podatkowego jest ustalenie, czy osoba zainteresowana jest winna uchybienia. Negatywnie oceniane jest także lekkie niedbalstwo, oczywiste niedbalstwo oraz wina nieumyślna. * 

W przypadku korzystania przez stronę z pomocy pełnomocnika, gdy dojdzie do uchybienia terminowi, wina pełnomocnika wywiera niekorzystne skutki dla mocodawcy. WSA w Gdańsku w wyroku z 21.1.2010 r. orzekł, że  „nie tylko wina podatnika, lecz również innych osób, w tym pełnomocnika, gdy pełnomocnik reprezentuje stronę w postępowaniu, czy pracownika, wyłącza możliwość przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, bowiem zaniedbania osób, którymi posłużyła się strona obciążają stronę, w efekcie czego nie można uznać, że nie ponosi ona winy w uchybieniu terminu.” *

Podobny wniosek wynika  z wyroku WSA w Gdańsku z 12.3. 2009 r.: „w przypadku działania strony postępowania podatkowego (celnego) przez pełnomocnika kryterium braku winy wiąże się przede wszystkim z zachowaniem należytej staranności w jego wyborze, ale oznacza też, iż ponosi ona konsekwencje braku należytej staranności osoby, przez którą działa. Wymóg dochowania szczególnej staranności przy podejmowaniu czynności procesowych dotyczy także osób zajmujących się profesjonalnie świadczeniem pomocy prawnej.” * Przy działaniach podejmowanych przez profesjonalnych pełnomocników, którymi są m.in. adwokaci czy doradcy podatkowi spoczywa obowiązek „takiego zorganizowania działań aby zapewnić w trakcie swej nieobecności (urlopu, choroby) prawidłową ochronę interesów, nie tylko swoich, ale też interesów klientów.” *

 Ad. 3. W jednym z orzeczeń wskazano, że „datą początkową biegu terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu może być dzień, w jakim strona powzięła wiadomość o uchybieniu terminu. Dotyczy to przypadków kiedy strona dokonując czynności działa w subiektywnym przeświadczeniu, iż robi to w terminie” *.