strona główna baza prawa podatkowego . . . doręczenie zastępcze w postępowaniu podatkowymdoręczenie zastępcze w postępowaniu podatkowym.

Doręczenie zastępcze w postępowaniu podatkowym

Do doręczenia zastępczego dla osoby fizycznej dochodzi z tej przyczyny, że adresat czasowo nie jest obecny w mieszkaniu. Chodzi tu o obecność pojmowaną jako każde spowodowane przejściowymi okolicznościami, niezastanie odbiorcy w miejscu, które dla doręczeń jest właściwe, każdą, chociażby krótkotrwałą, absencję wywołaną zwykłymi okolicznościami, wszelkiego rodzaju czasową nieobecność, lecz nie zmianę miejsca zamieszkania lub też wyjazd na stałe do innej miejscowości lub za granicę*, co potwierdza także orzeczenie sądu: „Art. 149 OrdPod przewiduje środek do usprawnienia postępowania podatkowego poprzez zastosowanie zastępczego sposobu doręczenia pisma wyłącznie osobom fizycznym, w sytuacji incydentalnej, przejściowej, czasowej, krótkotrwałej nieobecności adresata w mieszkaniu. Jest to przy tym inna nieobecność, niż ta wskazana w art. 138 § 1 o.p., która dotyczy sytuacji, kiedy miejsce pobytu osoby (również za granicą) nie jest znane lub też, osoba nie ma miejsca zamieszkania co powoduje, że nie można ustalić miejsca właściwego do doręczeń”. Aby doręczenie w takiej sytuacji było skuteczne, pismo winno być odebrane i pokwitowane przez:

– pełnoletniego domownika albo

– sąsiada, albo

– dozorcę domu.

Warunkiem koniecznym jest jednak, aby osoby te podjęły się oddać pismo adresatowi. Wymóg ten musi być spełniony, brak adnotacji doręczyciela bowiem na zwrotnym poświadczeniu odbioru pisma, że jedna z trzech osób wymienionych w treści art. 149 zobowiązała się do oddania pisma adresatowi, powoduje, że nie można domniemywać prawidłowości doręczenia. Pogląd taki zyskał akceptację w orzecznictwie sądowym. W wyroku z 17.9.2002 r. NSA przyjął, że skoro mąż podatniczki odebrał decyzję, ale nie oświadczył, czy podejmuje się oddania pisma adresatowi, to decyzja ta nie została doręczona prawidłowo skarżącej w trybie art. 149  OrdPod*.

Na doręczycielu spoczywa obowiązek umieszczenia zawiadomienia o fakcie doręczenia pisma sąsiadowi lub dozorcy domu w oddawczej skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania adresata lub w widocznym miejscu przy wejściu na posesję. Zaniechanie wykonania tego obowiązku przez doręczyciela i nieodebranie pisma przez adresata z tego właśnie powodu oznacza, że nie doszło do skutecznego doręczenia korespondencji.

Obowiązkiem doręczyciela jest dostarczenie pisma osobom wymienionym w przepisie art. 149  OrdPod w przewidzianej w nim kolejności, a więc najpierw pełnoletniemu domownikowi, jeśli nie ma takiej możliwości, pismo winno być doręczone sąsiadowi, a ta niemożność dopiero winna skutkować doręczeniem pisma dozorcy domu. Nietrafne wydaje się orzeczenie, w którym uznano, że doręczenie nie musi nastąpić w pierwszej kolejności do rąk dorosłego domownika, gdy takiego nie ma, do rąk któregoś z sąsiadów, a dopiero w ostatniej kolejności do rąk dozorcy domu*. Podobnie brzmi wypowiedź NSA:

„Artykuł 150 § 2  OrdPod nie wartościuje miejsca pozostawienia awizo zgodnie z kolejnością, w jakiej wymienia je ustawodawca. Taką wykładnię wykluczają chociażby użyte w treści przepisu spójniki «lub”, «bądź», które oznaczają alternatywę, nie mają natomiast charakteru porządkującego»*. 

Dowolność w tym zakresie może jednak powodować w praktyce wybieranie najwygodniejszego, a nie najprostszego i najszybszego sposobu doręczenia, wbrew zasadzie prostoty i szybkości postępowania. Przeciwko takiemu stanowisku przemawia także domniemanie racjonalności ustawodawcy. Zakłada się bowiem w ten sposób, że ustawodawca umieszcza poszczególne postanowienia przepisów w sposób chaotyczny i przypadkowy. Takie podejście uniemożliwia też stosowanie wykładni systemowej. Dlatego też orzeczenia te nie zasługują na aprobatę.

Datą doręczenia jest dzień pokwitowania pisma przez domownika, sąsiada lub dozorcę. „Dla upływu terminów procesowych w przypadku doręczenia dokonanego w trybie art. 149 OrdPod ich bieg dla adresata pisma rozpoczyna się od dnia prawidłowego doręczenia pisma dorosłemu domownikowi. W sytuacji gdy domownik nie oddał pisma adresatowi niezwłocznie po ustaniu przyczyny jego nieobecności w mieszkaniu, zawsze zachodzi sytuacja «zawinienia» dorosłego domownika bez względu na powody nie oddania pisma adresatowi we wskazanym terminie”*.

O statusie domownika decyduje jedna z dwóch przesłanek: