Słownik
Źródła prawa podatkowego
„Źródłami prawa podatkowego są akty prawne zawierające normy generalne, czyli ogólne ze względu na podmioty (kategorie podmiotów), do których są skierowane, i abstrakcyjne ze względu na przedmiot, czyli zachowanie się ich adresatów. Nie jest źródłem prawa podatkowego zwyczaj ani doktryna prawa podatkowego. Doktryna prawa podatkowego wywiera jednak wpływ na stosowanie prawa podatkowego. Odosobnione są postulaty uznania za źródła prawa podatkowego orzecznictwo sądów*”*.
„Tak jak i w zakresie innych gałęzi prawa, do prawa podatkowego mają zastosowanie wszystkie zasady Konstytucji. Jednak podatkom poświęcono ponadto specjalnie dwa artykuły ustawy zasadniczej. Zgodnie z art. 84: »Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie«. W myśl art. 217: »Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy«”*.
Szczególne znaczenie ma ten ostatni przepis, ponieważ:
- nakłada on obowiązek zachowania ustawowej formy regulacji podatkowej we wskazanym w nim zakresie,
- zapewnia generalny charakter unormowań podatkowych, nakazując kierować je do ogółu podatników a grupy podmiotów zwolnionych określać poprzez kategorie,
- wymaga abstrakcyjności reguł określających przedmiot opodatkowania oraz
- wyznacza zasady przyznawania ulg i umorzeń*.
„Przepis art. 217 stanowi o wszystkich elementach konstrukcyjnych, choć na pozór wynika z niego, że podstawa opodatkowania nie musi być unormowana w sposób generalny i ustawowo. W praktyce stanowienia prawa nie da się jednak unormować przedmiotu opodatkowania bez uregulowania jednocześnie w tych samych przepisach sposobu ustalania podstawy opodatkowania*. Reguły tego przepisu mają gwarantować, że normodawca nie będzie nakładał ciężarów podatkowych innymi aktami niż ustawy. Dotychczasowa praktyka wykazuje, że jest to unormowanie bardzo z tego punktu widzenia skuteczne. (…)
Na mocy Konstytucji rozporządzenia wykonawcze do ustaw nie mogą wkraczać w materię ustawową. Ustawy powinny zaś zawierać dyrektywy co do treści aktów wykonawczych. Zgodnie z art. 92 Konstytucji: »Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu«. Z kolei ust. 2 tego artykułu stanowi, że: »Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi«. Artykuł 92, który ma zastosowanie powszechne oraz art. 217 Konstytucji tworzą szczególny rygoryzm stanowienia prawa podatkowego. (…)
W myśl art. 168 Konstytucji: »Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie«. Przepisy ustawowe dotyczące stanowienia aktów prawa miejscowego mają charakter fragmentaryczny. Ustawy podatkowe normują podatki i opłaty samorządowe ogólnikowo a przepisy przekazujące gminom do unormowania sprawy podatkowe są dość skąpe. Ustawowy zakres zwolnień jest zbyt szeroki, co odbiera możliwości decydowania o tych kwestiach organom samorządu*”*.
„Na ogół obowiązujących norm prawa podatkowego składają się obok norm prawa wewnętrznego także umowy międzynarodowe”*. „Umowy międzynarodowe uzyskują poprzez ratyfikację podwójny status, co powoduje, że trzeba dokonywać ich wykładni na poziomie prawa międzynarodowego oraz wewnętrznego prawa podatkowego. Trudności w stosowaniu umów międzynarodowych wynikają stąd, że jest to wola dwóch układających się państw, która ma zastosowanie do ukształtowanego już i zdeterminowanego w jakimś stopniu systemu prawa podatkowego. W praktycznym stosowaniu dominują tendencje do wykładni według przepisów prawa krajowego. Jednak wykładnia umowy musi uwzględniać zarówno znaczenie przepisów nadane im w umowie, jak i znaczenie, jakie mają dane zwroty i pojęcia na gruncie języka danego państwa. Instrumentem wspomagającym wykładnię jest oficjalny komentarz do umowy modelowej OECD. Nie jest to umowa obowiązująca. Nie ma ona charakteru wiążącego. Posiada jednak szereg wskazówek interpretacyjnych, do których stosujący prawo często się odwołują”*.
Opracowane na podstawie:
Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s. 87.
