strona główna niezbędnik słownik

„Zasady podatkowe to albo opracowane przez naukę postulaty pod adresem podatków i całego systemu podatkowego albo normy – zasady, czyli normy uznane za szczególnie ważne dla systemu prawa podatkowego. Mają one źródło w historycznej i współczesnej myśli podatkowej. Zasad tych sformułowano wiele i mają one zróżnicowany charakter. Katalog zasad podatkowych zależy od: epoki historycznej, systemu polityczno-ekonomicznego oraz poglądów przedstawicieli doktryny. Wśród zasad znajdujemy takie, które odwołują się do fundamentalnych wartości, na których winno opierać się funkcjonowanie mechanizmów państwa, inne mają charakter zasad gospodarczych, jeszcze inne – prakseologicznych; są także zasady o czysto technicznym znaczeniu. Niektóre z tych zasad przybrały kształt rozwiązań prawnych zawartych w przepisach prawnych, w tym w konstytucjach. Uniwersalna klasyfikacja zasad*, która uwzględnia zarówno historyczne, jak i współczesne zasady podatkowe, obejmuje:

1. zasady techniki podatkowej,
2. ekonomiczne zasady opodatkowania,
3. zasady przerzucalności podatków,
4. zasady etyki opodatkowania.

Twórcą zasad podatkowych był Adam Smith (1723–1790). Opracował on klasyczne dziś dzieło ekonomiczne pt. »Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów«. Adam Smith wyróżnił zasady:

1. równości (powszechność, likwidację przywilejów różnych grup społecznych, proporcjonalność opodatkowania dochodów) – była to równość w sensie obiektywnym, nie dostrzegał równości subiektywnej podatków,
2. pewności (jawne i konkretne przepisy), 
3. taniości, czyli:
   1. minimalizację kosztów utrzymania administracji podatkowej,
   2. ograniczenie kosztów ponoszonych przez podatników w związku z uiszczaniem podatków,
4. dogodności – pobieranie podatków we właściwym czasie.

W dalszej kolejności Adolf Wagner, odrzucał tezy liberalizmu i opowiadał się za tzw. socjalizmem państwowym, zwanym także »socjalizmem katedr uniwersyteckich«.

Zasady Wagnera ujęte zostały w cztery grupy:

1. zasady polityki finansowej (wydajność i elastyczność),
2. zasady gospodarcze (ochrona majątku i kapitału jako ochrona źródeł podatku),
3. zasady sprawiedliwości (powszechność, równomierność poprzez nawiązywanie do ekonomicznej zdolności płatniczej i progresję),
4. techniczne zasady zarządzania podatkami (pewność, dogodność, taniość).

Współcześnie bardzo istotną rolę odegrało w kształtowaniu zasad podatkowych orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Na jego podstawie wyróżniono szeroki katalog zasad podatkowych, podzielono je na:

1. podstawowe zasady systemu prawa daniowego o uzasadnieniu aksjologicznym (równość, powszechność, sprawiedliwość)*,
2. zasady tworzenia prawa daniowego (zasada władztwa daniowego i względnej swobody jego tworzenia, zasady dotyczące przestrzegania systemu źródeł prawa daniowego, zasady dotyczące materialnej treści prawa daniowego w państwie prawnym)*.

(...)

Gałęzie prawa, które mają dobrze wykształconą teorię, posiadają też wykształcony przez teorię i praktykę system zasad ogólnych. Najczęściej są to normy wiodące dla stanowienia i wykładni prawa.

Brak w polskim systemie prawnym ogólnych zasad prawa podatkowego wynika z obiektywnej trudności ich wypracowania, spowodowanej daleko posuniętą niejednorodnością charakteru prawnego poszczególnych części tego systemu. Każdy podatek to mimo jednorodności modelu (podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania i stawka) inna konstrukcja prawna. Po części system podporządkowany jest zasadom postępowania podatkowego i egzekucji podatkowej. Nie oznacza to jednak, że system prawa podatkowego nie posiada takich cech wspólnych, które pozwoliłyby wyodrębnić systemu zasad. U podstaw ich wyodrębniania muszą jednak leżeć kompleksowe i wspólne dla całego prawa podatkowego założenia teoretyczne”*.