strona główna niezbędnik słownik

W prawie podatkowym istnieją procedury prowadzące do rezygnacji przez wierzyciela podatkowego z realizacji powinności materialnoprawnych, do których zobowiązany jest podatnik. Sytuacja taka ma miejsce w postępowaniu w sprawie:

• zaniechania ustalania zobowiązania podatkowego,
• zaniechania poboru zobowiązania podatkowego w całości lub w części,
• umorzeniu zobowiązania podatkowego.

W przypadku tych postępowań wymiar zobowiązania jest przesłanką rozstrzygnięcia. Nie można bowiem zaniechać ani umorzyć zobowiązania w całości ani  - tym bardziej - w części, bez poznania jego wysokości. Wymiar jest przesłanką podjęcia decyzji, gdyż należy go skonfrontować z możliwościami finansowymi podatnika i ocenić w kontekście interesu publicznego i interesu podatnika.

„W pierwotnej koncepcji ustawy o zobowiązaniach podatkowych, gdy teoria i praktyka nie wytworzyła jeszcze podziału na decyzje ustalające i określające (konstytutywne i deklaratoryjne), decyzja w sprawie zaniechania ustalania zobowiązania podatkowego nie była związana z decyzjami ustalającymi. Tego rodzaju zaniechanie oznaczało w decyzji odstąpienie od wydawania decyzji wymiarowej, bez względu na to z jakim trybem powstawania zobowiązań mieliśmy w danym przypadku do czynienia. Ideą tej konstrukcji było, aby w sytuacji, gdy w świetle przesłanek ustawowych uzasadniał to stan faktyczny, nie wszczynać w ogóle lub zawiesić postępowanie wymiarowe a następnie odstąpić od wydawania decyzji w sprawie wysokości należności podatkowej”*.

„W Ordynacji podatkowej przyjęto, że zaniechanie ustalania ma zastosowanie do zobowiązań powstających w drodze wydania decyzji ustalającej, a zaniechanie poboru stosuje się do zobowiązań powstających samoistnie (z mocy prawa). Przyjmowano, całkowicie nielogicznie, zważywszy na genezę i charakter tej instytucji, że: zaniechanie ustalania zobowiązań podatkowych może nastąpić, gdy zobowiązanie podatkowe powstaje na mocy konstytutywnej decyzji organu podatkowego, co oznacza, że nie można żądać zaniechania ustalania i poboru podatku, który wynika z mocy prawa, ponieważ nie jest on przedmiotem ustalania przez organ podatkowy*. W konsekwencji takiego absurdalnego rozumowania instytucję zaniechania ustalania zobowiązań całkowicie zniesiono. Nie było to trafne posunięcie. Niekiedy może być bowiem uzasadnione, aby nie wdrażać długotrwałego i kosztownego postępowania wymiarowego, gdyż przesłanki zaniechania ustalania zobowiązania są oczywiste i bezsporne, a postępowanie wymiarowe okaże się bezcelowe, np. ze względu na niemożność zapłaty zobowiązania przez podatnika”*.

Opracowane na podstawie:

H. Dzwonkowski, Samowymiar i postępowanie podatkowe,  (w:) C. Kosikowski, E. Ruśkowski (red.) Finanse publiczne i prawo finansowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2006, s. 693-694