strona główna baza prawa podatkowego . . . zaniechanie poboru zobowiązania podatkowegozaniechanie poboru zobowiązania podatkowego.

Zaniechanie poboru zobowiązania podatkowego

W komentarzu przedstawiono konstrukcję prawną zaniechania poboru zobowiązań podatkowych. Wyjaśniono, czym różni się od zaniechania ustalenia zobowiązań podatkowych, umorzenia zaległości podatkowych oraz do jakich rodzajów zobowiązań może być stosowana. Szczegółowo scharakteryzowano zaniechanie ustalenia zobowiązania podatkowego na gruncie art. 13c PRolU*.

Jako jedną z form wygaśnięcia zobowiązania podatkowego art. 59 OrdPU* wymienia zaniechanie poboru. Szczegóły dotyczące tego sposobu wygasania zobowiązania zostały uregulowane w art. 22 OrdPU*.

Konstrukcja prawna zaniechania poboru zobowiązań podatkowych

Art. 22 OrdPU* zawiera kompetencje dla dwóch organów: ministra właściwego do spraw finansów oraz dla organu podatkowego. Stanowi to dwie zasadniczo różne konstrukcje prawne. Mianowicie: upoważnienie do wydawania aktów prawnych i kompetencje do wydawania decyzji indywidualnych.

Minister właściwy do spraw finansów może zaniechać w drodze rozporządzenia w całości lub części poboru podatków. Może również zwolnić w drodze rozporządzenia niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatek. Zarówno zaniechanie, jak i zwolnienie mają być uzasadnione interesem publicznym lub ważnym interesem podatników. W rozporządzeniu, w którym minister dokonuje zaniechania powinien określić rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie. Poza tym jeżeli rozporządzenie dotyczy zaniechania poboru podatku od podatników prowadzących działalność gospodarczą, którzy w wyniku zaniechania poboru podatku staną się beneficjentami pomocy w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, stanowiące pomoc publiczną musi zawierać program pomocowy, określający przeznaczenie i warunki dopuszczalności pomocy publicznej.

Natomiast zwalniając niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatki, powinien określić termin wpłacenia podatku i wynikające z tego zwolnienia obowiązki informacyjne podatników, chyba że podatnik jest obowiązany do dokonania rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku.

Zaniechanie poboru podatków odnosi się do zobowiązań podatkowych wymierzanych decyzją lub deklaracją. Zaniechania poboru można dokonać w dowolnym czasie. Ustawodawca nie użył bowiem terminu "zobowiązanie podatkowe”, co mogłoby skłaniać do interpretacji, że "zaległość” już nie podlega zaniechaniu poboru. Zaniechanie poboru jest dokonywane w formie rozporządzenia. Musi mieć, więc charakter generalny ze względu na adresata.

Organy podatkowe zostały wyposażone w kompetencje do zwolnienia płatnika z obowiązku pobrania podatku (na wniosek podatnika) oraz do ograniczenia poboru zaliczek na podatek (również na wniosek podatnika). Dokonują tego w drodze indywidualnych decyzji. Aby organ mógł wydać decyzję, w której zwolni płatnika z obowiązku pobrania podatku musi być spełniona co najmniej jedna przesłanka: pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji lub podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. Zwrot "w szczególności” oznacza, że jest to wyliczenie tylko przykładowe, równoważne sformułowaniu “między innymi”, a zatem nie mające charakteru wyczerpującego. Należy jednak zaznaczyć, że decyzja ma charakter uznaniowy. Organ nie ma obowiązku orzeczenia zwolnienie, nawet gdy zostanie stwierdzone istnienie przesłanek uzasadniających zwolnienie. Poza tym organ może zwolnić z poboru zaliczek za okres krótszy niż wskazany we wniosku, nie może jednak orzec o zwolnieniu za inny okres niż objęty wnioskiem podatnika. W przypadku, gdy decyzja o zwolnieniu płatnika z obowiązku pobrania podatku lub zaliczek zostanie wydana, wygasną obowiązki i uprawnienia płatnika. Jedynym podmiotem zobowiązanym do wykonania zobowiązania podatkowego stanie się podatnik.

"Przesłanki dla orzeczenia o zaniechaniu poboru podatku w sprawie indywidualnej - zagrożenie interesów podatnika, a w szczególności jego egzystencji dotyczą oceny sytuacji podatnika i jego ochrony przed utratą ekonomicznych podstaw egzystencji, a nie społecznej wartości i potrzeby popierania transakcji, jaka ma być przedmiotem opodatkowania”*

Inną instytucję stanowi natomiast ograniczenie poboru zaliczek odprowadzanych przez podatnika, bez pośrednictwa płatnika (art. 22 § 2a OrdPU*). Przepis ten ma zastosowanie jedynie do zaliczek w podatkach dochodowych.*

Zaniechanie poboru podatków należy odróżnić od zaniechania ustalania zobowiązań podatkowych , bowiem dotyczy odrębnych faz procedury podatkowej. Każda z tych instytucji powinna być dostosowana do metod powstawania zobowiązania podatkowego (ex lege lub w drodze decyzji konstytutywnej).

Zaniechanie ustalania zobowiązań podatkowych może dotyczyć wyłącznie zobowiązania powstającego w drodze decyzji konstytutywnej i może mieć miejsce tylko przed wydaniem takiej decyzji, a po powstaniu obowiązku podatkowego. Natomiast zaniechanie poboru podatku należy stosować: do zobowiązań podatkowych powstających ex lege - do dnia płatności podatku lub zaliczki na podatek oraz do zobowiązań podatkowych wynikających z decyzji konstytutywnej - w okresie od dnia doręczenia decyzji do dnia upływu terminu płatności.

Należy również rozgraniczyć instytucję zaniechanie poboru od instytucji umorzenia zaległości podatkowych, tzn. nie należy stosować zaniechania poboru do tych zobowiązań podatkowych, które są już zaległościami podatkowymi.

Istniejąca różnica pomiędzy zaniechaniem ustalania zobowiązań podatkowych a zaniechaniem poboru podatku sprowadza się do tego, że w przypadku zaniechania ustalania zobowiązań podatkowych, pomimo istnienia obowiązku podatkowego nie przekształca się on w zobowiązanie podatkowe. Natomiast przy zaniechaniu poboru podatku, istniejące zobowiązanie podatkowe (ex lege, decyzja konstytutywna) nie zostanie zrealizowane.

Zaniechanie poboru zobowiązania podatkowego na gruncie art. 13c PRolU*