strona główna baza prawa podatkowego . . . zwrot podatku od czynności cywilnoprawnychzwrot podatku od czynności cywilnoprawnych

Zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych

Instytucja zwrotu podatku funkcjonuje niezależnie od instytucji nadpłaty (art. 72 OrdPU). Obejmuje ona przypadki, w których powstał obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych i podatnik dokonał zapłaty, ale ze względu na określone w art. 11 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych okoliczności, przysługuje mu zwrot tego podatku. Cechą wspólną wspomnianych okoliczności jest to, że z obiektywnych względów nie został osiągnięty rezultat zamierzony przez strony czynności prawnej.*  Poniższy komentarz zawiera analizę przesłanek zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych, okoliczności wyłączających możliwość dokonania zwrotu oraz opis trybu dokonywania zwrotu. Katalog okoliczności zwrotu podatku jest zamknięty i obejmuje następujące sytuacje opisane w art. 11 ustawy o PCzCywU:[[a]] Art. 11.1. Podatek, z zastrzeżeniem ust. 2, podlega zwrotowi, jeżeli: 1) uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna); 2) nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej; 3) (uchylony); 4) podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale - w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym ipodatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców; 5) nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej. 2. Podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.

Katalog podstaw zwrotu podatku

1. Uchylone zostały skutki oświadczenia woli (nieważność względna) – ważność czynności prawnej może być uchylona przez złożenie oświadczenia przez stronę albo przez orzeczenie sądu, w takich przypadkach jak: dokonanie czynności prawnej pod wpływem błędu albo groźby (wystarczy oświadczenie strony), a także dokonanie czynności prawnej na skutek wyzysku przez drugą stronę (w tym przypadku tylko sąd może orzec o nieważności czynności prawnej). Odnośnie błędu wypowiedział się WSA w Krakowie*: "niespełnienie oczekiwań strony umowy odnośnie sposobu jej wykonania przez drugą stronę i związane z tym twierdzenie , że nie doszło do właściwego wykonania umowy w żadnym razie nie stanowi podstawy do przyjęcia ,że umowa została zawarta w warunkach błędu co do treści czynności prawnej".
2. Nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej – dotyczy to sytuacji, gdy strony umowy zastrzegły, że uzależniają powstanie skutków umowy od tego czy w przyszłości zajdzie określone przez nie zdarzenie, np. sprzedaż uzależniona od nabycia innej rzeczy. Obowiązek podatkowy powstaje w chwili zawarcia tej umowy, ale jeżeli warunek się nie ziści, podatnik będzie mógł żądać zwrotu zapłaconego podatku.
3. Podwyższenie kapitału spółki nie zostało zarejestrowane lub zostało zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – zwrot podatku przysługuje tylko w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców. Zgodnie z wyrokiem NSA* przepis nie obejmuje sytuacji, w której wspólnicy zmienili umowę spółki oraz obniżyli kapitał zakładowy i kapitał w tej niższej wysokości został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym - nie stanowi to podstawy do zwrotu podatku zapłaconego od umowy spółki na podstawie wskazanego przepisu.
4. Nie dokonano wpisu do księgi wieczystej – dotyczy to ustanowienia hipoteki. Z racji, że jest to czynność prawna realna, nie wywiera ona skutków jeśli zabraknie wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości. Wprowadzenie tego przepisu umożliwia zwrot podatku, gdy sąd odmówił dokonania wpisu hipoteki lub strony pomimo zawarcia umowy np. ustanowienia zabezpieczenia przy kredycie bankowym następnie zrezygnowały z ustanowienia zabezpieczenia i ostatecznie nie złożyły wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej.*

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z 16 grudnia 2008r. w sprawie pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych, zwrotu podatku dokonuje właściwy miejscowo organ podatkowy – czyli organ, na którego obszarze działania położona jest gmina, której podatek stanowił dochód. Jeżeli obowiązek zapłaty podatku solidarnie ciążył na kilku podmiotach, zwrot następuje na rzecz jednego z podatników solidarnych, a równocześnie organ powiadamia pozostałych o dokonanym zwrocie. Wszczęcie postępowania w sprawie zwrotu podatku następuje na skutek wniosku strony lub z urzędu. Zwrot podatku następuje z urzędu. Postępowanie powinno być zakończone decyzją podatkową - w której organ podatkowy powinien określić wysokość podatku podlegającą zwrotowi.

W orzecznictwie sądowym wyrażony został pogląd, że jeżeli decyzja o zwrocie podatku nie została wydana w terminie 2 miesięcy od daty złożenia wniosku, wówczas należne są podatnikowi odsetki za okres opóźnienia w dokonywaniu faktycznego zwrotu, przy czym cały termin początkowy naliczania oprocentowania należałoby liczyć zgodnie z art. 77 § 1 pkt 2 w związku z art. 78 § 3 OrdPU - począwszy od daty wniosku o zwrot, tak jak w przypadku instytucji nadpłaty podatku.*

W orzeczeniu z 20 grudnia 2010r.* WSA w Gliwicach stwierdził, że: "aby można prawidłowo zastosować art. 11 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c. i stwierdzić czy wystąpiły przesłanki do zwrotu podatku w trybie tego przepisu należy najpierw w oparciu o przepisy prawa cywilnego ocenić, czy oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych podjętej czynności było prawnie skutecznie. W przypadku, gdy istnieją wątpliwości co do skuteczności takiego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych podjętej czynności, a co za tym idzie wątpliwości co do istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, organy podatkowe zobowiązane są do wystąpienia do sądu powszechnego z tzw. powództwem o ustalenie na podstawie art. 189¹ k.p.c., który daje takie uprawnienie organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej, jeżeli ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych. Nie leży w kompetencji organów podatkowych dokonywanie w tej materii samodzielnej oceny i w konsekwencji przesądzanie w postępowaniu podatkowym o ważności czy nieważności czynności prawnej rodzącej obowiązek podatkowy."

Wyłączenie prawa do zwrotu podatku

Zwrot podatku nie należy się w przypadku: