strona główna baza prawa podatkowego . . . źródła prawa podatkowego unii europejskiejźródła prawa podatkowego unii europejskiej

Źródła prawa podatkowego Unii Europejskiej.

W zakresie dorobku prawnego Unii Europejskiej odnoszących się do prawa podatkowego mamy do czynienia z dwojakiego rodzaju źródłami prawa. W ramach źródeł prawa Unii Europejskiej wyróżnia się zatem źródła prawa pierwotnego (prawo pierwotne) i źródła prawa wtórnego, nazywanego również pochodnym (prawo wtórne, prawo pochodne). W zakresie źródeł prawa pierwotnego mieszczą się przede wszystkim traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, natomiast do źródeł prawa wtórnego zalicza się wybrane akty instytucji Unii Europejskiej oraz umowy zawierane przez UE. Prawo podatkowe na szczeblu wspólnotowym (Unii Europejskiej) uregulowane zostało zarówno w prawie pierwotnym, jak i prawie wtórnym.

Do źródeł prawa pierwotnego Unii Europejskiej zalicza się przede wszystkim Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, którego zasadniczym celem jest wyznaczenie ogólnych zadań, które powinny zostać zrealizowane w drodze ustanowienia oraz wdrożenia właściwych unormowań prawa unijnego i prawa wewnętrznego państw członkowskich. W rezultacie Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi swoisty „drogowskaz” wyznaczający kierunki dla szczegółowych unormowań wspólnotowych oraz krajowych.
Wśród zasadniczych zadań wytyczonych przez Traktat jest stworzenie i zapewnienie właściwego działania jednolitego rynku na obszarze całej Unii Europejskiej. Zadanie to zostało uszczegółowione poprzez konieczność zapewnienia przez poszczególne unormowania wprowadzane na szczeblu samej Unii Europejskiej czterech następujących podstawowych wolności:
a) swobody przepływu towarów,
b) swobody przepływu usług,
c) swobody przepływu osób,
d) swobody przepływu kapitału.

W celu realizacji powyższych swobód wdrażane są między innymi unormowania dotyczące:
- opodatkowania transakcji wiążących się z przemieszczaniem się między poszczególnymi państwami członkowskimi towarów, usług, dochodu i kapitału,
- ujednolicania opodatkowania krajowych i zagranicznych towarów i usług,
- unikania podwójnego opodatkowania dochodów ze źródeł zagranicznych,
- ujednolicania w traktowaniu rezydentów i nierezydentów,
- jednakowego traktowania przez roz¬wiązania prawa podatkowego zagranicznych i krajowych inwestycji,
- eliminacji różnic występujących pomiędzy unormowaniami poszczególnych krajów członkowskich w zakresie szczegółowego opodatkowania oraz stosowanej poli¬tyki podatkowej.
Jako zasadniczą podstawę w realizacji powyższych celów normatywnych zmierzających do stworzenia jednolitego rynku na obszarze całej Unii Europejskiej Traktat ustanowił zasadę zakazującą dyskryminacji towarów, usług, pracowników, przedsiębiorstw i kapitału pochodzącego z innego państwa członkowskiego.
Powyższa reguła limituje w sposób jednoznaczny swobodę ustawodawców poszczególnych państw członkowskich, w tym również w sferze prawnopodatkowej, wyznaczając kierunki oraz granice dla postanowień prawa wewnętrznego.

Przede wszystkim warto podkreślić, iż Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej zawiera postanowienia odnoszące się bezpośrednio do podatków, wyznaczając pole do ich harmonizacji na szczeblu wspólnotowym.
W kontekście powyższego należy zwrócić uwagę na art. 110-113 dotyczące podatków pośrednich. Stosownie do art. 113 Traktatu (odpowiednik art. 93 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej), który ma w tym zakresie najistotniejsze znaczenie:

„Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala przepisy dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich w zakresie, w jakim harmo¬nizacja ta jest niezbędna do zapewnienia ustanowienia i funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia zakłóceń konkurencji".

Powyższa norma wskazuje, że Traktat bezpośrednio wyznacza istotne znaczenie harmonizacji podatków po¬średnich, która to harmonizacja służyć ma przede wszystkim zapewnieniu solidnej podstawy dla mechanizmów funkcjonowania jednolitego rynku w obrębie całej Unii.
Istotne znaczenie z punktu widzenia harmonizacji odnoszącej się do prawa podatkowego mają również unormowania zawarte w art. 110 Traktatu, będące wyrazem realizacji zasady zakazu dyskryminacji. Przepis ten zakazuje nakładania na produkty innych państw członkowskich jakichkolwiek podatków wewnętrznych, wyższych od tych, którym podlegają takie same pro¬dukty krajowe.
Omawiając problematykę związaną z prawem pierwotnym Unii Europejskiej warto również zwrócić uwagę na art. 93 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, który stanowi podstawę do ścisłej integracji obowiązujących w poszczególnych państwach systemów opodatkowania obrotu. Przepis ów stał się bazą do wprowadzenia ujednoliconego w znacznym stopniu po¬datku od wartości dodanej w drodze wprowadzenia wielu dyrektyw tworzących dziś cały system regulacji dotyczących podatku VAT.
W rezultacie proces harmonizacji uległ największemu zintensyfikowaniu właśnie w zakresie podatku od wartości dodanej, stanowiącego odmianę podatku ob¬rotowego. Harmonizacja ta objęła swym zakresem praktycznie kompletny zakres konstrukcji tego podatku, oraz reguły jego poboru.
Również proces harmonizacji podatków akcyzowych jest bardzo zaawansowany. Wspólnotowe procedury objęły między innymi podatki od olejów mineralnych, alkoholu i napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych.
Wskazując na istotny zakres harmo¬nizacji odnoszący się do podatków pośrednich, wskazać należy, iż zgodnie z art. 28 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Unia opiera się na unii celnej, która obejmuje całą wymianę towarową i wiąże się z zakazem stosowania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wy¬wozowych oraz także wszelkich opłat wywierających ten sam skutek.

Przechodząc do problematyki związanej z ujednoliceniem unormowań w zakresie podatków bezpośrednich na szczeblu prawa pierwotnego Unii Europejskiej należy zauważyć, że Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie zawiera żadnych unormowań odnoszących się wprost do harmonizacji podatków bezpośrednich. Stosunkowo skromna aktywność legislacyjna, która jest podejmowane w tym zakresie, opiera się przede wszystkim na treści art. 115 Traktatu, który głosi, iż: