strona główna baza prawa podatkowego . . . zgłoszenie rejestracyjne w podatku od towarów i usługpodatnicy vat czynni a podatnicy vat zwolnieni – obowiązki na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług

Podatnicy VAT czynni a podatnicy VAT zwolnieni – obowiązki na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług.

W nocie przedstawiono w sposób porównawczy podstawowe różnice w obowiązkach podatników VAT czynnych i podatników VAT zwolnionych, występujące na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług. W nocie uwzględniono rozwiązania prawne w zakresie dokumentowania czynności dokonywanych przez zarejestrowanych podatników VAT zwolnionych, wprowadzone od 1 stycznia 2013 roku (prawo do wystawiania faktur przez takich podatników).

Ustawa o VAT rozróżnia pojęcia „podatnika VAT czynnego” oraz „podatnika VAT zwolnionego”. Ma to związek z rejestracją podatników dla potrzeb podatku od towarów i usług oraz z zakresem ich obowiązków na gruncie przepisów o podatku VAT.

Podatnicy VAT czynni to podmioty, o których mowa w art. 15 VATU (czyli osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2), obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu (określonej w art. 5 VATU) złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R). Podatnicy ci podlegają zarejestrowaniu jako „podatnicy VAT czynni” (zob. art. 96 ust. 1 i ust. 4 VATU). Innymi słowy, podatnikami VAT czynnymi są ci podatnicy, którzy dokonują czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług w ramach samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej.

Podatnicy VAT zwolnieni to natomiast te podmioty, które prowadząc samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 VATU, są zwolnione od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 lub ust. 9 VATU (tzw. zwolnienie podmiotowe ze względu na niewielką wartość obrotu – do 150.000 zł w roku podatkowym) lub wykonują wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 i art. 82 ust. 3 VATU (tzw. zwolnienia przedmiotowe). Podatnicy ci mogą (fakultatywnie) złożyć zgłoszenie rejestracyjne i w przypadku złożenia takiego zgłoszenia podlegają zarejestrowaniu przez naczelnika urzędu skarbowego jako „podatnicy VAT zwolnieni” (zob. art. 96 ust. 3 i 4 VATU).

Zróżnicowany jest zakres uprawnień i obowiązków podatników VAT czynnych oraz podatników VAT zwolnionych na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług. W szczególności podatnicy zwolnieni nie mają, co do zasady, obowiązku składania deklaracji VAT oraz prowadzenia ewidencji dla celów rozliczeń z tytułu podatku VAT (za wyjątkiem ewidencji sprzedaży prowadzonej na podstawie art. 109 ust. VATU przez podatników zwolnionych podmiotowo w celu ustalenia, czy podatnik nie przekroczył limitu obrotu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia podmiotowego).

Podatnicy VAT zwolnieni pozbawieni są podstawowego uprawnienia na gruncie podatku VAT – prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług – z uwagi na fakt, że nie występuje u nich kwota podatku należnego z tytułu prowadzonej sprzedaży, która korzysta ze zwolnienia od podatku VAT. Zgodnie zaś z art. 86 ust. 1 VATU prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje tylko w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli tych czynności, które generują powstanie podatku VAT należnego.

Od 1 stycznia 2013 r. w wyniku zmiany wprowadzonej w § 4 rozporządzenia wykonawczego Ministra Finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360 ze zm.), zarejestrowani podatnicy VAT zwolnieni mogą wystawiać faktury. Przy czym do końca 2013 r. nie jest to ich obowiązek, a jedynie uprawnienie. Mają oni zatem prawo wyboru, czy swoje czynności udokumentują fakturą, czy też rachunkiem, o którym mowa w art. 87 i 88 ustawy Ordynacja podatkowa. Jednakże warunkiem uprawniającym do wystawienia faktury jest uprzednie zarejestrowanie się podmiotu jako podatnika VAT zwolnionego. Powyższa zmiana uprawniająca podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT zwolniony do wystawiania faktur wynika z rozporządzenia Ministra Finansów z 11 grudnia 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1428) zmieniającego ww. rozporządzenie z 28 marca 2011 r. W stanie prawnym obowiązującym do końca 2012 roku podmiotami uprawnionym do wystawiania faktur byli tylko zarejestrowani podatnicy VAT czynni oraz podatnicy, o których mowa w art. 16 VATU dokonujący okazjonalnej dostawy nowych środków transportu. Oczywiście w fakturze wystawionej po 1 stycznia przez zarejestrowanego podatnika VAT zwolnionego nie zostanie wykazana stawka podatku, ani nie będzie naliczony podatek VAT (ze względu na objecie wykonywanych przez niego czynności zwolnieniem od podatku). W konsekwencji podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony nie będzie w dalszym ciągu zobowiązany do rozliczenia podatku należnego, ani do złożenia deklaracji podatkowej, za okresy, w których wystawił faktury dotyczące sprzedaży zwolnionej.

Podatnicy VAT czynni są z kolei „pełnoprawnymi” podatnikami podatku od towarów i usług. Wiążą się z tym określone obowiązki w zakresie dokumentowania, ewidencjonowania, deklarowania oraz rozliczania podatku. Podatnicy ci mają zatem...