strona główna baza prawa podatkowego . . . wartości niematerialne i prawne w rachunkowościwartości niematerialne i prawne w rachunkowości

Wartości niematerialne i prawne w rachunkowości

W komentarzu wyjaśniono pojęcie wartości niematerialnych i prawnych. Przedstawiono definicję oraz przykładowy ich katalog. Porównano rozwiązanie problemu na gruncie ustawy o rachunkowości z regulacjami prawa podatkowego oraz MSR. Scharakteryzowano również zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych.

Pojęcie wartości niematerialnych i prawnych

Wartości niematerialne i prawne to część majątku trwałego jednostki zaliczana do aktywów niefinansowych, która w większości przypadków podlega amortyzacji.

Aby składniki majątkowe o charakterze wartości niematerialnych i prawnych mogły być rozpoznawane i aktywowane w bilansie, najpierw powinny spełniać ogólne wymogi stawiane aktywom (czyli stanowić kontrolowane przez jednostkę zasoby, o wiarygodnie określonej wartości, które przyniosą jednostce w przyszłości ekonomiczne korzyści), a następnie szczególne wymogi stawiane przez ustawodawcę wartościom niematerialnym i prawnym.

Ustawa nie zawiera systematycznej i kompleksowej definicji wartości niematerialnych i prawnych. Poza tym prezentuje otwarty katalog tych dóbr (świadczy o tym m.in. użyty zwrot ,,w szczególności”). Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 RachU* przez wartości niematerialne i prawne należy rozumieć nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
a). autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje;
b). prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych;
c). know-how.

W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w art. 3 ust. 4 RachU*. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.
Z polskiej definicji legalnej wynika, że po pierwsze wartości materialne i prawne muszą być nabyte, czyli zakupione, otrzymane nieodpłatnie lub wniesione aportem. Według krajowego ustawodawstwa, zarówno podatkowego, jak i bilansowego, nie można wytworzyć wartości niematerialnych i prawnych we własnym zakresie, z wyjątkiem kosztów zakończonych prac rozwojowych (w art. 33 ust. 2 RachU* został w odrębny sposób uregulowany sposób zaliczenia do wartości niematerialnych i prawnych kosztów zakończenia prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby). Natomiast przepisy międzynarodowe pozwalają na wprowadzenie do ksiąg rachunkowych innych wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych we własnym zakresie.

Po drugie, przewidywany okres ekonomicznej użyteczności powinien wynosić powyżej jednego roku. Po trzecie, omawiane wartości muszą nadawać się do gospodarczego wykorzystania być przeznaczone na potrzeby jednostki.

Ustawy podatkowe zawierają z kolei zamknięty katalog wartości niematerialnych i prawnych, które podlegają amortyzacji podatkowej.

Amortyzacji podlegają niezależnie od przewidywanego okresu używania:
1) wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze: