strona główna baza prawa podatkowego . . . ulgi i zwolnienia podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnychulgi i zwolnienia podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnych

Ulgi i zwolnienia w podatku od czynności cywilnoprawnych

Zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych oznacza, że podatnik nie jest zobowiązany do zapłaty tego podatku, pomimo, że ciąży na nim obowiązek podatkowy. Przed dokonaniem czynności cywilnoprawnej warto zapoznać się z katalogiem zwolnień aby zobaczyć, czy od danej czynności będzie przysługiwać zwolnienie. Ustawodawca wprowadza dwa rodzaje zwolnień : podmiotowe i przedmiotowe. W przypadku podmiotowych zwolnienie następuje ze względu na osobę podatnika, natomiast zwolnienia przedmiotowe odnoszą się do szczegółowo określonych czynności cywilnoprawnych. Nota przystępnie opisuje cały katalog zwolnień i wyjaśnia, jak prawidłowo interpretować konkretne zwolnienia od podatku.

Zwolnienia podmiotowe

Ustawa o PCzCywU w art.8[[a]] Art. 8. Zwalnia się od podatku następujące strony czynności cywilnoprawnych: 1) państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie znanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - pod warunkiem wzajemności; 2) (uchylony); 2a) organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; 3) (uchylony); 4) jednostki samorządu terytorialnego; 5) Skarb Państwa; 6) osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu; zawiera katalog stron, które są zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych. Zwolnienie od podatku może także wynikać z innych ustaw szczególnych, ponieważ ustawa o PCzCywU nie wyklucza takiej możliwości. Przed nowelizacją ustawy, do dnia 1 stycznia 2007r. zwolnienie podatkowe jednej ze stron oznaczało obciążenie drugiej strony obowiązkiem zapłaty podatku w wysokości 50% - obecnie nie ma takiego przepisu.

Zgodnie z katalogiem zawartym w ustawie, zwalnia się od podatku następujące strony czynności cywilnoprawnych:

1. Państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne – ich zwolnienie jest konsekwencją zwyczaju międzynarodowego, że obce państwa i ich służby dyplomatyczne korzystają ze zwolnień od podatków w państwach obcych na zasadzie wzajemności. * Objęte zwolnieniem są nie tylko przedstawicielstwa i urzędy, ale i ich personel.
2. Organizacje międzynarodowe – do organizacji które korzystają z tego przywileju można zaliczyć między innymi: ONZ, Radę Europy, NATO, Międzynarodową Organizację Pracy czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
3. Organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonują czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego. Za taką organizację może być uznana organizacja pozarządowa lub inny podmiot, jeżeli prowadzą działalność statutową na rzecz ogółu społeczności i spełniają wymagania stawiane przez ustawę o działalności pożytku publicznego i notariacie.
4. Jednostki samorządu terytorialnego – należy zauważyć, że zwolnieniu nie podlegają jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, np. samorządowe osoby prawne, spółki akcyjne, fundacje. Występują one w obrocie prawnym oddzielnie od jednostek samorządu terytorialnego.
5. Skarb Państwa – występuje on jako osoba prawna szczególnego rodzaju, która nie ma swojej siedziby ani jednolitej reprezentacji i działa przez swoje stationes fisci (np. sądy, prokuratury, szkoły, jednostki wojskowe). Kierownicy tych jednostek dokonują czynności prawnych w imieniu Skarbu Państwa. Jedynie w postępowaniu przed sądem Skarb Państwa jest reprezentowany przez specjalną jednostkę – Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.
6. Osoby niepełnosprawne – jeżeli nabywają na potrzeby własne określony w ustawie przedmioty: sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe. Aby skorzystać ze zwolnienia, osoba niepełnosprawna musi być stroną czynności cywilnoprawnej, w wyniku której bezpośrednio musi nabyć wyżej wymienione przedmioty. Ustawa o PCzCywU ogranicza krąg osób niepełnosprawnych korzystających ze zwolnienia do osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia oraz osób o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu.
7. Agencja Rezerw Materiałowych

Zgodnie z interpretacją z 28 lutego 2008r. (nr ILPB2/415-380/07-2/MK) prowadzący zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej w stosunku do tego zakładu jest zwolniony z podatku od czynności cywilnoprawnych – jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu.

Zwolnienia przedmiotowe

Art. 9 ustawy o PCzCywU zawiera obszerny katalog zwolnień od podatku nie ze względu na rodzaj podatnika, ale ze względu na przedmiot czynności cywilnoprawnych. Katalog zwolnień przedmiotowych jest definitywnie zamknięty, w przeciwieństwie do katalogu zwolnień podmiotowych. Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego (sygnatura RN 22/97) zakres zwolnień podatkowych powinien być traktowany w sposób ścisły. Zwalnia się od podatku następujące czynności cywilnoprawne:

1. Przeniesienie własności nieruchomości lub jej części, w drodze:

• sprzedaży,
• dożywocia,
• umowy o dział spadku (w części dotyczącej spłat lub dopłat),
• umowy o zniesienie współwłasności (w części dotyczącej spłat lub dopłat),
• darowizny (w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy),
• zamiany (do wysokości wartości rynkowej nieruchomość wraz z jej częściami składowymi),

pod warunkiem, że nabyte grunty stanowią gospodarstwo rolne, utworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy. Posłużenie się przez ustawodawcę terminem „będącego własnością nabywcy” ogranicza zastosowanie zwolnienia tylko do osób posiadających tytuł własności i eliminuje np. dzierżawców. Zwolnienie nie dotyczy przeniesienia własności budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast. Zgodnie z interpretacją z 23 lutego 2009r. (nr IPPB2/436-448/08-2/AF) ocena czy nabyte grunty spełnią powyższe warunki jest dokonywana w momencie dokonywania czynności cywilnoprawnej. W interpretacji stwierdzono także, że nabycie udziałów w działce gruntów rolnych nie podlega zwolnieniu od podatku od czynności cywilnoprawnych.

2. Sprzedaż nieruchomości – zwolnienie to ma charakter złożony ze względu na to, że do zwolnienia wymagane są zarówno przesłanki podmiotowe jak i przedmiotowe. Zwolnieniem jest objęta sprzedaż tylko następujących rzeczy i praw:

• nieruchomości,
• prawa użytkowania wieczystego,
• własnościowego współdzielczego prawa do lokalu,
• prawa do domu jednorodzinnego.

Zwolnienie jest warunkowe, bo znajduje zastosowanie tylko gdy nabywcą jest były właściciel (względnie były użytkownik wieczysty):

• nieruchomości wywłaszczonej, któremu przyznano odszkodowanie, a nie przyznano nieruchomości zamiennej,
• nieruchomości sprzedanej na cele publiczne określone w przepisach o gospodarce nieruchomościami, który w razie wywłaszczenia spełniałby warunki do przyznania nieruchomości zamiennej,
• nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, wykupionych na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska

- w wysokości kwoty otrzymanego odszkodowania (uzyskanej ceny), pod warunkiem, że nabycie nastąpiło w ciagu 5 lat od daty otrzymania odszkodowania (zapłaty). Stosownie do art. 112 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu lub ograniczeniu prawa własności (lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości) w drodze decyzji administracyjnej, tylko na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, za odszkodowaniem odpowiadającym wartości nieruchomości lub tego prawa. Zgodnie z ustawą, w ramach odszkodowania właścicielowi  może być przyznana, za jego zgodą, nieruchomość zamienna.* Zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych nie znajduje zastosowania, gdy byłemu właścicielowi w ramach odszkodowania przyznano nieruchomość zamienną. Natomiast zasady i tryb wykupu nieruchomości w zwiazku z przepisami dot. ochrony środowiska regulują art. 130 i następne ustawy Prawo ochrony środowiska.

3. Sprzedaż budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - to zwolnienie ma zastosowanie tylko wtedy, gdy następuje:

• w wykonaniu lub w zwiazku z wielostronną umową o zamianie budynku lub praw do lokalu,
• w celu uzyskania w zamian spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu albo budynku mieszkalnego lub jego części, zajmowanego przez nabywcę na podstawie umowy najmu, określonej w przepisach o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

4. Zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych stanowiacych odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych prawa do lokalu mieszkalnego, praw do domu jednorodzinnego lub praw do lokalu w małym domu mieszkalnym - zwolnienie ma zastosowanie tylko wtedy, gdy stronami umowy zamiany są osoby zaliczone do I grupy podatkowej zgodnie z przepisami od spadków i darowizn, czyli: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie.

5. Sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1.000 złotych - w wypadku gdy wartość sprzedaży przekracza 1.000 złotych, podstawę opodatkowania ustala się od całej wartości, a nie tylko od nadwyżki ponad tę kwotę.

6. Sprzedaż bonów i obligacji skarbowych