strona główna baza prawa podatkowego . . . dowód z zeznań świadka w postępowaniu podatkowymdowód z zeznań świadka w postępowaniu podatkowym

Dowód z zeznań świadka w postępowaniu podatkowym

Niniejszy komentarz stanowi wyczerpującą analizę instytucji dowodu z zeznań świadka w postępowaniu podatkowym. Jego celem jest wskazanie zasad rządzących wezwaniem świadka i obowiązku stawiennictwa. Autor w opracowaniu wskazuje ponadto podmioty, które nie mogą być świadkami oraz te, którym przysługuje prawo do odmowy składania zeznań.

Pojęcie świadka

Świadkiem może być osoba fizyczna, która w postępowaniu dotyczącym praw i obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych przez siebie lub o których została poinformowana przez osoby trzecie. Zeznanie świadka jest oświadczeniem jego wiedzy co do faktów odtwarzanych przez organ podatkowy, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadek może zeznawać co do faktów spostrzeżonych przez siebie, jak i również co do faktów, o których dowiedział się od innych osób.

(WSA w Warszawie z 17 stycznia 2007r.,III SA/Wa 2702/06)[[a]]Przesłuchanie świadka może obejmować nie tylko osobiste spostrzeżenia świadka, ale również okoliczności dotyczące samego świadka, jak np. stan jego świadomości, sposób myślenia.

Brak zdolności do występowania w charakterze świadka

W postępowaniu podatkowym nie wszystkie osoby posiadają zdolność do występowania w charakterze świadka. Brak takiej zdolności może wynikać z dwojakiego rodzaju przyczyn: faktycznych oraz prawnych. Pierwsza przyczyna - o charakterze faktycznym - została ujęta w art. 195 pkt. 1 ustawy Ordynacja podatkowa i dotyczy osób, które są niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń. Niezdolność ta może wynikać z braku określonych zdolności fizycznych lub psychicznych, które uniemożliwiają prawidłowe postrzeganie bodźców zewnętrznych lub też uniemożliwiają komunikowanie swych spostrzeżeń za pomocą słów lub sygnałów pozawerbalnych. Podkreślenia przy tym wymaga, że brak tej zdolności może mieć charakter trwały lub przejściowy. Jeżeli zatem niezdolność ta ma charakter przejściowy, nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoba mogła zostać przesłuchana w charakterze świadka po ustaniu przyczyny powodującej niemożność postrzegania lub komunikowania. Zauważyć także należy, iż zdolność do występowania w charakterze świadka nie jest uzależniona od zdolności do czynności prawnych. Zatem zarówno osoba małoletnia jak i ubezwłasnowolniona może zostać świadkiem, jeżeli tylko organ podatkowy uzna, iż posiada ona zdolność do postrzegania i komunikowania swych spostrzeżeń. W wypadku wątpliwości co do stanu psychicznego, zdolności komunikowania i postrzegania organ podatkowy może skorzystać z opinii biegłego.* Podkreślenia także wymaga, iż ustalenie, że osoba fizyczna jest trwale niezdolna do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń powoduje jej wyłączenie jako świadka z mocy samego prawa, a zatem jej zeznanie - nawet gdyby została przesłuchana - nie ma żadnej mocy dowodowej.

Druga przyczyna - o charakterze prawnym - została określona w pkt 2 i 3 analizowanego przepisu i dotyczy osób obowiązanych do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy oraz duchownych prawnie uznanych wyznań, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi. Osoby zobowiązane do zachowania w tajemnicy niejawnych informacji nie mogą być świadkami w postępowaniu podatkowym, jeżeli nie zostaną łącznie spełnione dwie przesłanki, tj. przedmiotem zeznań są okoliczności objęte tajemnicą oraz osoby te nie zostały zwolnione od obowiązku jej dochowania, w trybie określonym w odpowiednich przepisach prawa. Zakaz powoływania na świadka osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy ma charakter względny, albowiem mogą one zostać zwolnione z obowiązku zachowania tej tajemnicy. A zatem przeszkoda ta trwa tylko do czasu, kiedy osoba ta nie zostanie zwolniona z obowiązku jej dotrzymania.

Kolejna przeszkoda prawna, uniemożliwiająca składanie zeznań w charakterze świadka dotyczy duchownych prawnie uznanych wyznań - w zakresie objętym tajemnicą spowiedzi. Zakaz przesłuchania duchownego jest zakazem bezwzględnym i nie może on zostać zniesiony, jednak obejmuje on tylko sytuacje, w których duchowny musiałby składać zeznania odnośnie faktów objętych tajemnicą spowiedzi. W pozostałym zakresie duchowny może być przesłuchiwany jako świadek w postępowaniu podatkowym.*

Obowiązek występowania w charakterze świadka i prawo do odmowy składania zeznań

Art. 196 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, stanowi, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Przepis ten ustanawia zatem obowiązek prawny występowania w charakterze świadka. Nie ulega zatem wątpliwości, iż wszystkie osoby fizyczne, które nie zostały wyłączone mocą art. 195 ww. ustawy, nie mogą odmówić występowania jako świadek w postępowaniu podatkowym. Gdy zatem zostaną wezwane w celu złożenia zeznań w tym charakterze mają obowiązek stawić się przed organem podatkowym i złożyć zeznania zgodnie ze swoją wiedzą. Wyjątek od tej zasady stanowią osoby wymienione w dalszej części analizowanego przepisu, tj. wstępni, zstępni, rodzeństwo strony, powinowaci pierwszego stopnia, osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki i kurateli. Przy czym prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Nie ulega zatem wątpliwości, ze ww. prawo przysługuje osobom posiadającym ze stroną bliskie więzi rodzinne. Podkreślić przy tym należy, iż jest to prawo, a nie obowiązek. Wskazane w przepisie osoby mogą ale nie muszą z niego skorzystać. W sytuacji zatem, gdy osoby te zostaną wezwane do złożenia zeznań w charakterze świadka w postępowaniu podatkowym prowadzonym wobec osoby, z którą posiadają bliskie powiązania rodzinne, muszą złożyć organowi podatkowemu odpowiednie oświadczenie woli o odmowie złożenia zeznań lub też złożyć zeznanie. Gdy zaś osoba bliska stronie złoży oświadczenie o odmowie złożenia zeznań, organ podatkowy - po stwierdzeniu, że zachodzą przesłanki do odmowy zeznań – ma obowiązek je przyjąć i zwolnić taką osobę z obowiązku występowania w charakterze świadka. Jednakże podkreślenia wymaga, iż