strona główna baza prawa podatkowego . . . postępowanie w sprawie zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnychpostępowanie w sprawie zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych

Postępowanie w sprawie zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych

Podatnicy podatku od czynności cywilnoprawnych są zobowiązani do samodzielnego obliczenia i wpłaty podatku, bez doręczenia jakiejkolwiek decyzji przez organ podatkowy. * Jeżeli czynność cywilnoprawna jest dokonana w formie aktu notarialnego – podatnik jest zwolniony od powyższych obowiązków, a podatek jest pobierany przez płatnika, czyli notariusza. Nota przedstawia poszczególne obowiązki podatnika oraz płatnika w związku z rozliczeniem podatku. Wyjaśniono, w jakich przypadkach notariusz może ponieść odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków oraz sporne kwestie towarzyszące składaniu deklaracji podatkowych.

Obowiązki podatnika

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o PCzCywU, podatnicy są zobowiązani do złożenia deklaracji podatkowej w sprawie podatku według ustalonego wzoru, bez wezwania organu podatkowego, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Podatnik odpowiada za prawidłowego obliczenie podatku w deklaracji, jego zapłatę w określonym ustawowo terminie oraz za złożenie deklaracji we właściwym urzędzie skarbowym w terminie. Udział organów podatkowych jest wyłączony na etapie samoobliczenia podatku i zapłaty podatku przez podatnika. Natomiast organy podatkowe są uprawnione do czynności kontrolnych i sprawdzających w zakresie prawidłowości wykonania powyższych obowiązków.* Są także uprawnione do wydawania decyzji określających wysokość podatku – jeżeli stwierdzą, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku:

• nie zapłacił w całości lub w części podatku,
• nie złożył deklaracji,
• wysokość zobowiązania podatkowego jest wyższa niż wskazana w deklaracji.

Na podstawie art. 10 ust. 4 ustawy o PCzCywU, minister właściwy do spraw finansów publicznych określa wzory deklaracji podatkowych oraz dane, które muszą w nich być zawarte – w drodze rozporządzenia.

Deklaracja podatnika

Obecne wzory deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych. Niewielka zmiana rozporządzenia została uchwalona 20 grudnia 2011r. i weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012r. Zmiana dotyczy rejestru podatku prowadzonego przez płatnika (notariusza), gdzie należy odtąd podać PESEL podatnika, jeżeli nie posiada on identyfikatora podatkowego NIP. Wzór deklaracji podatku określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. Deklaracja zawiera następujące informacje:

1. miejsce i cel składania deklaracji,
2. dane podatnika dokonującego zapłaty lub zwolnionego z podatku na podstawie art.9 pkt 10 lit. b ustawy o PCzCywU (pożyczkobiorcę, który po spełnieniu warunków jest zwolniony od podatku)
3. przedmiot opodatkowania i treść czynności cywilnoprawnej,
4. obliczenie należnego podatku od czynności cywilnoprawnej,
5. oświadczenie i podpis podatnika i osób reprezentujących podatnika.

Przedmiotem wielce kontrowersyjnym w praktyce jest kwestia tego, czy podatnicy zwolnieni od podatku od czynności cywilnoprawnych są zobowiązani do złożenia deklaracji. Zdaniem części piśmiennictwa i orzecznictwa nie muszą oni składać deklaracji podatkowych. Taki pogląd przedstawiono na przykład także w interpretacji z 2 marca 2006r*. Natomiast niejednokrotnie organy podatkowe stwierdziły, że z przepisów ustawy o PCzCywU jednoznacznie wynika obowiązek składania deklaracji nawet w przypadku zwolnienia. W piśmie Ministerstwa Finansów* czytamy, że: „Przepisy ustawy określają jedynie zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku przez niektóre podmioty, natomiast nie zawierają norm, które zwalniałyby tych podatników z obowiązku złożenia deklaracji w sprawie podatku. Przyjęcie takiego rozwiązania byłoby nieracjonalnego z prawnego punktu widzenia, ponieważ prowadziłoby do przerzucenia całej odpowiedzialności za prawdziwość danych dotyczących podatnika zwolnionego, w tym za istnienie okoliczności uzasadniających zastosowanie zwolnienia, na podatnika niezwolnionego, płacącego podatek z tytułu danej czynności.” Stanowisko takie jest krytykowane w literaturze ponieważ oznacza obowiązek złożenia deklaracji podatkowej niemal w każdej czynności cywilnoprawnej w obrocie, także od umów sprzedaży, gdzie podstawa opodatkowania jest niższa niż 1.000 zł.

Obowiązki notariusza jako płatnika

Notariusze są płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego (co oznacza, że muszą obliczyć i pobrać podatek a następnie wpłacić na rachunek urzędu skarbowego). Jako płatnicy obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku od tej czynności. Obowiązki notariusza są następujące:

• prowadzenie rejestru podatku,
• wpłacenie podatku na rachunek organu podatkowego właściwego ze względu na siedzibę płatnika w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek,
• przekazanie w powyższym terminie deklaracji o wysokości pobranego i wpłaconego podatku przez płatnika według ustalonego wzoru wraz z informacją o kwocie podatku należnego poszczególnym gminom,
• przekazanie w powyższym terminie organowi podatkowemu właściwemu ze względu na siedzibę płatnika odpisy sporządzanych aktów notarialnych dotyczących czynności cywilnoprawnych stanowiących przedmiot opodatkowania. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2003r.* strony czynności cywilnoprawnej nie mogą być obciążane kosztami przekazywania urzędowi skarbowego odpisów aktów notarialnych. W przytoczonym orzeczeniu SN uznał za sprzeczną z prawem uchwałę Rady Izby Notarialnej, która przewidywała obciążanie kosztami strony.

Sposób realizacji tych obowiązków szczegółowo określają przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych. Notariusze określają w treści sporządzanych aktów notarialnych podstawę prawną i sposób obliczenia podatku, a gdy czynność cywilnoprawna jest zwolniona z podatku – zamieszczają podstawę prawną zwolnienia.*

W rejestrze podatku płatnicy: