strona główna baza prawa podatkowego . . . płatnicy podatku od spadków i darowiznpłatnicy podatku od spadków i darowizn

Płatnicy podatku od spadków i darowizn

Definicję normatywną płatnika zawiera art. 8 ordynacji podatkowej, według którego płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. W ustawie o podatku od spadków i darowizn znajdują się przepisy nakładające na pewne podmioty podobne obowiązki, co pozwala uznać je za płatników podatku od spadków i darowizn. W rozdziale 5 wspomnianej ustawy, zatytułowanym „Płatnicy”, znajdują się dwa artykuły, tj. art. 18 i art. 19. Pierwszy z nich stanowi o notariuszu jako płatniku, a drugi w takiej roli stawia dłużników spadkodawcy lub osób, którym przysługują wierzytelności z określonych tytułów.

Notariusz jako płatnik podatku od spadków i darowizn

Jak już była mowa, w takiej roli stawia notariusza art. 18 ust. 1 u.p.s.d., stanowiąc, że notariusze są płatnikami podatku od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie. Przepis ten wskazuje zamkniętą listę przypadków, w których notariusz jest płatnikiem tego podatku. Do nich zalicza:

a) darowiznę dokonaną w formie aktu notarialnego i to, jak się wydaje, bez względu na to, czy taka forma umowy wystąpi ze względu na przedmiot i wynika z przepisu prawa (art. 158 k.c.), czy też wynika z woli stron, np. darowizna samochodu sporządzona w formie aktu notarialnego czy pieniędzy na koncie bankowym:

b) nieodpłatne zniesienie współwłasności umową lub ugodą zawartą w formie aktu notarialnego i to także w przypadku, gdy nie jest to forma obligatoryjna ze względu na przedmiot nieodpłatnego zniesienia współwłasności czy ugody w tym zakresie, co wynika z art. 158 k.c.*

Z art. 18 ust. 2 u.p.s.d. wynikają obowiązki jakie ustawa nakłada na notariusza pełniącego rolę płatnika podatku od spadków i darowizn. Należą do nich:

1) prowadzenie rejestru podatku;

2) pobór należnego podatku z chwilą sporządzenia aktu notarialnego, z zastrzeżeniem ust. 3 chodzi o sytuacje gdy przedmiotem jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a wartość tego prawa nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego;

3) wpłacanie pobranego podatku na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na siedzibę płatnika, w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, a także przekazać w tym terminie deklarację o wysokości pobranego i wpłaconego przez płatnika podatku, według ustalonego wzoru, wraz z informacją o kwocie podatku należnego poszczególnym gminom;

4) przekazywanie w terminie, o którym mowa w pkt 3, naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na siedzibę płatnika, odpisy sporządzanych aktów notarialnych dotyczących czynności, z tytułu których są płatnikami podatku.

Art 18 ust. 5 u.p.s.d. stanowi o delegacji ustawowej, na mocy której Minister Finansów został zobowiązany do wydania rozporządzenia odnośnie m.in. sposobu poboru podatku przez płatników. Jest ono tym samym kolejnym źródłem informacji na temat obowiązków notariuszy. W rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie pobierania przez płatników podatku od spadków i darowizn* czytamy w § 3, że notariusze, jako płatnicy podatku od darowizny dokonywanej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody, określają w treści sporządzanych aktów notarialnych podstawę prawną pobrania podatku i sposób jego obliczenia, a gdy czynność jest zwolniona z podatku – zamieszczają podstawę prawna zwolnienia oraz w przypadku:

a) darowizny – określają przedmiot darowizny, jej wartość, grupę podatkową;

b) nieodpłatnego zniesienia współwłasności – określają przedmiot czynności, wartość rzeczy lub prawa majątkowego w części przekraczającej wartość udziału we współwłasności przysługującego nabywcy przed jej zniesieniem, grupę podatkową.

W rozporządzeniu wskazano dokładnie jakie rubryki powinien zawierać rejestr podatku prowadzony przez notariuszy.

Zgodnie z § 7 ust. 2 pkt 1-4 rozporządzenia informacja o kwocie podatku należnego poszczególnym gminom powinna zawierać:

1) liczbę porządkową,

2) nazwę gminy, na której rachunek podatek ma być przekazany,

3) łączną kwotę podatku należnego poszczególnym gminom,

4) numery repertorium A, pod którymi wpisane są czynności, z tytułu których podatek jest należny poszczególnym gminom.

Do obowiązków notariusza należy również ustne pouczanie podatników o :

1) skutkach przewidzianych w ustawie z dnia 10 września – Kodeks karny skarbowy w razie podania nieprawdy lub zatajenia prawdy, przez co podatek narażony jest na uszczuplenie;

2) przysługującym organowi podatkowemu prawie do określenia, podwyższenia lub obniżenia wartości przedmiotu czynności prawnej;

3) ciążącym na podatniku obowiązku zapłaty podatku w przypadku określenia lub podwyższenia wartości przedmiotu czynności przez organ podatkowy.

Konsekwencją tak dużej liczby obowiązków spoczywających na notariuszach jest odpowiedzialność za ich niewykonanie lub nienależyte wykonanie. Podstawowym przepisem w tym zakresie jest art. 30 ord.pod. Zgodnie z § 1 płatnik odpowiada za niepobrany lub pobrany i niewpłacony podatek. Z takiej regulacji wynika, iż odpowiedzialność płatnika obejmuje trzy następujące przypadki: