strona główna baza prawa podatkowego . . . ewidencja i dokumentacja podatkowa przy opodatkowaniu w formie karty podatkowejewidencja i dokumentacja podatkowa przy opodatkowaniu w formie karty podatkowej

Ewidencja i dokumentacja podatkowa przy opodatkowaniu w formie karty podatkowej

Z uwagi na fakt, iż opodatkowanie w formie karty podatkowej stanowi uproszczoną formę opodatkowania, również wymogi ewidencyjne i dokumentacyjne nie są rozbudowane. Niemniej jednak należy mieć świadomość, iż ta spaecyficzna, uproszczona forma opodatkowania pociąga za sobą określone wymogi w zakresie prowadzenia ewidencji. Ich niedopełnienie może prowadzić do utraty uprawnienia opodatkowania dochodów w formie karty podatkowej.

Komentarz ogólny

Opodatkowaniu działalności gospodarczej towarzyszy nieodłącznie prowadzenie ewidencji i dokumentacji*. Zakres i rodzaje tej ewidencji i dokumentacji są zróżnicowane dla różnych form prawnych przedsiębiorczości i zależą także od rozmiarów jednostki gospodarczej. Na przykład spółki prawa handlowego (w tym przede wszystkim akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością) są obowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych (zwanych także handlowymi), czyli tzw. pełnej księgowości. Pozostałe formy prawne jednostek gospodarczych, czyli przede wszystkim osoby fizyczne i spółki cywilne muszą zaprowadzić księgi rachunkowe, jeżeli przekroczą określony prawem limit obrotu (1.200.000 euro - za poprzedni rok podatkowy w polskiej walucie co najmniej 4.936.560 zł.). Standardowo prowadzą natomiast tzw. podatkową księgę przychodów i rozchodów. O przedsiębiorstwach, które prowadzą wyżej wymienione urządzenia księgowe mówi się, że są opodatkowane na zasadach ogólnych. Oznacza to nie tylko obowiązek prowadzenia tych ksiąg, lecz także konsekwencje w zakresie sposobu obliczania podatków w oparciu o rzeczywiste obroty i dochody wynikające z tych urządzeń księgowych*.

Prawo podatkowe dopuszcza jednak także możliwość opodatkowania w formach ryczałtowych, gdzie nie ustala się rzeczywistego dochodu, a niekiedy także obrotu, przyjmując za podstawę opodatkowania szacunkowe wielkości przychodu, zyskowności, bądź też pewne zewnętrzne znamiona przedmiotu opodatkowania, jako wyznaczniki do określenia stawki lub wysokości podatku. Rezygnacja z ustalania rzeczywistych wielkości podstaw opodatkowania oznacza także możliwość ograniczenia zakresu ewidencji i dokumentacji. Dla podatnika jest to korzyść, która polega na zmniejszeniu kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, oszczędność czasu i duże uproszczenie w rozliczeniach podatkowych. Mniej ścisły reżim ewidencji i dokumentacji, to także jednocześnie zmniejszone możliwości kontroli ze strony organów podatkowych. Tym samym mniejsze zagrożenie odrzuceniem ksiąg podatkowych jako nierzetelnych i ograniczenie możliwości zastosowania wobec podatnika tzw. domiaru podatkowego. Takie zmniejszenie zakresu ewidencji i dokumentacji to także korzyści dla administracji podatkowej i skarbu państwa. Zmniejsza to bowiem nakład pracy jaki trzeba poświęcić na kontrole podatkowe i koszty jakie są z tym związane.

Tym niemniej, także przy zryczałtowanych, nawet bardzo prostych formach opodatkowania, ustawodawca nie rezygnuje z właściwych dla danego rodzaju opodatkowania różnych ewidencji. Służą one przeciwdziałaniu tym możliwościom unikania opodatkowania, które mimo uproszczenia i ograniczenia obowiązków, stwarzają konstrukcje uproszczonych form opodatkowania. Naruszenie obowiązków w tym zakresie skutkuje utratą prawa do opodatkowania w formie karty podatkowej i konieczność opodatkowania rzeczywistych obrotów i dochodów*. 

Obowiązek prowadzenia ksiąg

Zgodnie z art. 5 i art. 24 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów* podatnicy opodatkowani na zasadach określonych w ustawie są zwolnieni od licznych obowiązków w zakresie prowadzenia ewidencji i dokumentacji. Konkretnie, zgodnie z art. 24 ustawy podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku:

- prowadzenia ksiąg (zwolnienie to jest w ustawie powtórzone dwukrotnie, raz w art. 5, a powtórnie w art. 24 ust. 1);

- składania zeznań podatkowych;

- składania deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu;

- wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Zasadą przy rozliczaniu podatku dochodowego w formie karty podatkowej jest więc nieprowadzenie ksiąg podatkowych.

Podatnicy karty podatkowej są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury, o których mowa w odrębnych przepisach, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę. Zasady wystawiania i przechowywania rachunków reguluje rozdział 12 działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa*. Wystawianie faktur uregulowane jest z kolei przepisami ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług* oraz treścią rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy.

Zwolnienie od powyższych obowiązków jest jednak w pewnych przypadkach w swoisty sposób zawieszone. Do podatników, którzy w roku poprzedzającym rok podatkowy opłacali podatek dochodowy na ogólnych zasadach lub w innej formie niż karta podatkowa, albo którzy w roku podatkowym rozpoczęli działalność, nie stosuje się powyższych zwolnień w okresie przed doręczeniem decyzji uprawniającej do opodatkowania w formie karty podatkowej, nie dłuższym jednak niż cztery miesiące.

Należy również pamiętać, że RyczałtU przewiduje określone sytuacje, w których zwolnienie z obowiązku prowadzenia ksiąg nie obowiązuje. W przypadku karty podatkowej do sytuacji tych należą następujące przypadki:

1. otrzymanie przez podatnika decyzji odmawiającej opodatkowania w formie karty podatkowej

2. zrzeczenie się przez podatnika opodatkowania w formie karty podatkowej

3. otrzymanie przez podatnika decyzji stwierdzającej wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej

4. niezłożenie przez podatnika rozpoczynającego działalność w ciągu roku oświadczenia o wyborze karty podatkowej w określonym terminie.

Dodatkowo obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych może również wystąpić w odniesieniu do podatników opłacających podatek dochodowy w formie karty podatkowej jeśli wysokość osiągniętych przychodów przekroczy limit określony przepisami RachU oraz PDOFizU. Warto zauważyć, iż przekroczenie tego limitu jest możliwe tylko w przypadku rozliczania podatku kartą podatkową, gdyż w przeciwieństwie do ryczałtu ewidencjonowanego nie występuje tu limit przychodów ograniczający możliwość korzystania z tej formy rozliczeń. W praktyce mogą powstawać pewne wątpliwości czy należy brać pod uwagę przepisy innych ustaw niż RyczałtU, albowiem przepisy art. 5 oraz 24 RyczałtU wprowadzają ogólne zwolnienie z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych dla podmiotów rozliczających się kartą podatkową, przewidując jedynie wyjątek w formie sformułowania „chyba że ustawa stanowi inaczej”. Powstaje tutaj praktyczna wątpliwość, czy przedmiotowe sformułowanie należy interpretować, że chodzi wyłącznie o przepisy ustawy RyczałtU czy też o inne ustawy. Jak wskazał Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w piśmie z dnia 29 marca 2007 r.* przepisy innych ustaw (w tym wypadku RachU oraz PDOFizU) należy zdecydowanie uwzględniać oceniając istnienie obowiązku w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Brak obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych nie oznacza jednakże, iż podatnicy wybierający tą formę opodatkowania nie mają żadnych obowiązków ewidencyjnych i dokumentacyjnych. Do podstawowych obowiązków w tym zakresie należą: