strona główna baza prawa podatkowego . . . działalność inwestycyjna w rachunkowościdziałalność inwestycyjna w rachunkowości

Działalność inwestycyjna w rachunkowości

Działalność inwestycyjna jednostki, inaczej zwana lokacyjną, ma charakter akcesoryjny wobec działalności operacyjnej prowadzonej przez jednostkę. Działalność ta związana jest z nabywaniem lub zbywaniem składników aktywów, które nie będą służyły realizacji działalności podstawowej jednostki, a których głównym celem jest przysporzenie korzyści.

W ustawie o rachunkowości występują dwa odmienne sposoby postrzegania działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki, wynikające z dwóch odmiennych koncepcji klasyfikacji poszczególnych zdarzeń gospodarczych. Pierwszy sposób prezentuje rachunek zysków i strat, który podporządkowany jest większości przepisów ustawy o rachunkowości. Natomiast rachunek przepływów pieniężnych wymaga innego podejścia do klasyfikacji działalności jednostki, tj. poprzez pryzmat obszarów, w których generowane są przepływy pieniężne. W wyniku takiego rozróżnienia, obszary działalności wykazywane w rachunku zysków i strat nie są zatem tożsame z obszarami działalności w rachunku przepływów pieniężnych. Istotne jest zatem zrozumienie różnić w traktowaniu poszczególnych zdarzeń gospodarczych przy konstruowaniu obu rodzajów rachunku.

Rachunek zysków i strat opisuje zdarzenia, które zaszły w danym okresie biorąc pod uwagę wielkości księgowe, czyli przychody i koszty, które dotyczą tego okresu. Oznacza to, że pod uwagę brane są zarówno zdarzenia o charakterze pieniężnym w okresie bieżącym, jak i takie, których efekt pieniężny miał miejsce w okresie poprzedzającym, nastąpi dopiero w przyszłości albo nigdy nie wygeneruje przepływu pieniężnego.*

Wiele operacji ekonomicznych wiąże się z wydatkiem lub wpływem pieniędzy, choć nie muszą mieć odzwierciedlenia w wyniku finansowym. Są przykładowo zjawiska widoczne tylko w bilansie, jak zakup majątku, emisja akcji, zaciągnięcie kredytu. Jednocześnie są operacje, które nie mają charakteru pieniężnego w danym okresie, a istnieje obowiązek wykazania ich w rachunku zysków i strat za ten okres. Dotyczy to przykładowo tzw. niezrealizowanych odsetek i różnic kursowych, mających charakter niepieniężny i będących jedynie efektem księgowych zapisów związanych z wyceną aktywów czy pasywów lub dopisaniem odsetek do części głównej należności czy zobowiązań. Zatem w rachunku przepływów pieniężnych nie zostaną uwzględnione takie zdarzenia księgowe jak np.:

- przelew między kasą a rachunkiem bankowym,

- przeksięgowanie środka trwałego w budowie na stan środków trwałych,

- zamiana kredytu krótkoterminowego na długoterminowy,

- konwersja zobowiązań przedsiębiorstwa wobec wierzycieli na akcje czy udziały tego przedsiębiorstwa,

- przekazanie zysku na kapitał zapasowy.*

Rachunek zysków i strat

W rachunku zysków i strat inwestycje nie są wykazywane jako odrębna część czy działalność, jednakże nie oznacza to, że nie są w nim uwzględnione. Pod pojęciem inwestycji rozumieć należy aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści. Biorąc pod uwagę to, że działalność finansowa wiąże się z pozyskiwaniem i udostępnianiem środków pieniężnych w celu uzyskania korzyści ekonomicznych, należy zauważyć, że inwestycje związane z zaangażowaniem środków pieniężnych są ujmowane w części rachunku zysków i strat dotyczącej działalności finansowej.

W przychodach finansowych widnieją pozycje zysk ze zbycia inwestycji oraz aktualizacja wartości inwestycji, natomiast w części dotyczącej kosztów finansowych odpowiednio strata ze zbycia inwestycji i aktualizacja wartości inwestycji. Należy także pamiętać, że w rachunku zysków i strat odsetki i różnice kursowe wynikające z inwestycji zaliczane są do operacji finansowych i będą uwzględnione w pozycji odsetki.

Inwestycje obejmują swym zakresem składniki majątkowe o charakterze finansowym, takie jak m.in.: akcje, udziały, pożyczki udzielone, obligacje obcych podmiotów, instrumenty pochodne, jak również aktywa niefinansowe, takie jak m.in.: grunty, budynki, prawa majątkowe. Definicja ustawowa inwestycji zawiera trzy zasadnicze kryteria identyfikacji i ujmowania składników majątkowych w tej grupie aktywów w jednostkach innych niż instytucje finansowe. Należą do nich:

1) cel pozyskania lub utrzymywania danego składnika majątkowego - osiągnięcie korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków,

2) specyficzny rodzaj korzyści ekonomicznych uzyskiwanych z danego składnika majątku - zyski kapitałowe, wynikające ze wzrostu wartości godziwej przedmiotu inwestycji powyżej jego wartości początkowej (ceny zakupu, ceny nabycia lub kosztu wytworzenia), odsetek, dywidend (udziałów w zyskach), lub innych pożytków, w tym także z transakcji handlowej.

3) wyłączenie z użytkowania na potrzeby własne jednostki - z przeznaczeniem na potrzeby realizacji działalności innej niż podstawowa działalność operacyjna podmiotu.*

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych jest elementem sprawozdania finansowego, obligatoryjnym dla jednostek podlegających obowiązkowemu badaniu rocznego sprawozdania finansowego, mającym na celu dostarczenie informacji o zmianie stanu środków pieniężnych dokonywanej w okresie sprawozdawczym. Informacja uzyskana w ten sposób daje podstawę do oceny możliwości jednostki gospodarczej do generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich wykorzystania.

Zgodnie z przepisem art. 48b ust. 3 ustawy o rachunkowości, w rachunku przepływów pieniężnych należy uwzględnić wszystkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych, przy czym dla właściwego określenia wartości przepływów pieniężnych:

1) przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej;

2) przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie się nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;

3) przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania, tj. zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego w jednostce, oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.

Do działalności inwestycyjnej zalicza się wydatki i wpływy poniesione na zakup (budowę) lub uzyskane ze sprzedaży przez jednostkę aktywów trwałych, z wyjątkiem długoterminowych rozliczeń międzyokresowych oraz należności długoterminowych, jeżeli dotyczą one działalności operacyjnej, oraz inwestycji krótkoterminowych, z wyjątkiem środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych oraz aktywów finansowych zaliczanych do ekwiwalentów środków pieniężnych, a także pieniężne korzyści i koszty prowadzenia tej działalności. Przy sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych nie bierze się zatem pod uwagę, czy dany składnik aktywów trwałych został zakupiony do realizacji działalności operacyjnej, czy w celu osiągania korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów. W obu przypadkach wydatki na jego zakup zalicza się do działalności inwestycyjnej. Do tego rodzaju działalności zalicza się w szczególności następujące rodzaje wydatków i wpływów:

– wydatki z tytułu zakupu, montażu, uruchomienia składników środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, jak też aktywów finansowych,

– wpływy ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, jak też aktywów finansowych,