strona główna baza prawa podatkowego . . . unormowanie podatku obrotowego w ueunormowanie podatku obrotowego w unii europejskiej

Unormowanie podatku obrotowego w Unii Europejskiej.

Ranga i zakres unormowań prawa europejskiego odnoszących się do podatku obrotowego wynika z faktu, iż ewentualne różnice w tym zakresie występujące pomiędzy unormowaniami obowiązującymi w poszczególnych państwach stwarzają dużo większe zagrożenie dla wspólnego rynku różnice w zakresie innych kategorii podatków. Ze względu na powyższe uwarunkowania kwestie związane z harmonizacją podatku obrotowego zostały uregulowane zarówno na szczeblu traktowym, jak i w treści szeregu dyrektyw i rozporządzeń poszczególnych organów Unii Europejskiej.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na art. 113 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (odpowiednik art. 93 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej), który ma w zakresie podatku obrotowego najistotniejsze znaczenie i który wyznacza pole do jego harmonizacji na szczeblu ogólnoeuropejskim.

„Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala przepisy dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich w zakresie, w jakim harmo¬nizacja ta jest niezbędna do zapewnienia ustanowienia i funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia zakłóceń konkurencji".

Powyższa norma wskazuje, że Traktat bezpośrednio wyznacza istotne znaczenie harmonizacji podatku obrotowego, która to harmonizacja służyć ma przede wszystkim zapewnieniu solidnej podstawy dla mechanizmów funkcjonowania jednolitego rynku w obrębie całej Unii. Innymi słowy realizacja założeń traktatowych ma służyć stworzeniu i zapewnieniu skutecznego działania jednolitego rynku na obszarze całej Unii Europejskiej. Zadanie to zostało uszczegółowione poprzez konieczność zapewnienia przez poszczególne unormowania wprowadzane na szczeblu samej Unii Europejskiej czterech następujących podstawowych wolności: swobody przepływu towarów, swobody przepływu usług, swobody przepływu osób oraz swobody przepływu kapitału pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
W rezultacie art. 93 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej stanowi podstawę do ścisłej integracji obowiązujących w poszczególnych państwach systemów opodatkowania obrotu. Przepis ów stał się bazą do wprowadzenia ujednoliconego w znacznym stopniu po¬datku od wartości dodanej w drodze wprowadzenia wielu dyrektyw i rozporządzeń tworzących dziś cały system regulacji dotyczących przede wszystkim podatku VAT (podatek od wartości dodanej – ang. Value Added Tax).
W rezultacie proces harmonizacji uległ największemu zintensyfikowaniu właśnie w zakresie podatku od wartości dodanej, stanowiącego odmianę podatku ob¬rotowego. Harmonizacja ta objęła swym zakresem praktycznie kompletny zakres konstrukcji tego podatku, oraz reguły jego poboru. Różnice w zasadach opodatkowania podatkami obrotowymi pomiędzy państwami członkowskimi mogły bowiem powodować sytuacje, w których podmioty gospodarcze podejmowały decyzje ekonomiczne co do miejsca wykonania lub zakupu danego świadczenia na podstawie porównania reguł podatkowych w poszczególnych państwach. Brak harmonizacji przepisów w zakresie podatku obrotowego niejednokrotnie mógł nawet prowadzić do przypadków podwójnego opodatkowania jednych świadczeń i całkowitego braku opodatkowania innych. Należy również zwrócić uwagę, że różnice w zasadach opodatkowania to nie tylko kwestia wysokości stawek podatkowych, ale również różne definicje czynności podlegających opodatkowaniu, podstawy opodatkowania czy też momentu i miejsca powstania obowiązku podatkowego. Zróżnicowanie powyższych zasad pomiędzy poszczególnymi państwami powodowało, że podobne świadczenia mogły być zupełnie inaczej opodatkowane w różnych krajach. Problem ten zdecydowanie nasilał się w przypadku transakcji międzynarodowych.
Powyższe względy stały się przesłanką podjęcia decyzji o konieczności harmonizacji przepisów dotyczących podatku obrotowego w ten sposób, aby decyzje podmiotów gospodarczych w zakresie wyboru miejsca prowadzenia działalności lub wykonania czynności oraz decyzje nabywców (zarówno podmiotów gospodarczych, jak i ostatecznych konsumentów towarów i usług) w zakresie miejsca dokonania zakupu nie były warunkowane różnicami w zasadach opodatkowania towarów i usług, i to zarówno w okresie przejściowym, przed zniesieniem wewnętrznych granic, jak i po wprowadzeniu rynku wewnętrznego.
Zasadnicze założenia harmonizacji w zakresie podatku obrotowego znajdują odzwierciedlenie w szczegółowych przepisach dotyczących wspólnego systemu podatku VAT, w tym przede wszystkim w postanowieniach Dyrektyw VAT. Unormowania w tym zakresie zobowiązują państwa członkowskie do wprowadzenia do wewnętrznych porządków prawnych przepisów wspólnotowych, aby nie dopuścić do: podwójnego opodatkowania, braku opodatkowania, oraz zakłócenia konkurencji.

Pierwsze próby harmonizacji postanowień odnoszących się do podatku obrotowego zostały podjęte na szczeblu wspólnotowym jeszcze w latach 60 – tych XX wieku. Uznano wówczas, iż konstrukcja zaproponowanego podatku obrotowego w postaci podatku od wartości dodanej (ang. Value Added Tax) winna się opierać na zasadzie powszechnego opodatkowania konsumpcji. Jednocześnie bazą dla wszelkich regulacji wspólnotowych we wskazanym zakresie były obowiązujące od roku 1954 wewnętrzne unormowania prawa francuskiego. Zasadnicza przewaga nowego podatku od wartości dodanej nad obowiązującymi wcześniej regulacjami z zakresu podatku obrotowego polegała na tym, iż dochodziło do uniknięcie tzw. kaskady cenowej (ponadnormatywnego wzrostu podstawy opodatkowania wraz z każdą kolejną fazą obrotu), a jednocześnie podatek ten gwarantował jednakowe traktowanie różnych kategorii podmiotów (nie wpływające na zakłócenie wolnej konkurencji).

Pierwszym unormowaniem uchwalonym na szczeblu wspólnotowym, które regulowało kwestię dotyczącą podatku obrotowego była tzw. Pierwsza Dyrektywa Rady z 11 kwietnia 1967 roku w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWG), zwana I Dyrektywą. Dyrektywa ta była kolejnym po Traktacie Rzymskim aktem stanowiącym podstawę harmonizacji legislacji państw członkowskich w zakresie podatku obrotowego. Podstawą do jej wydania były postanowienia artykuły 93 i 94 Traktatu. I Dyrektywa stanowiła pierwszą oraz zasadniczą podstawę funkcjonowania wspólnego systemu podatku VAT we wszystkich krajach należących najpierw do Wspólnoty Europejskiej a następnie do Unii Europejskiej. Jej postanowienia zawierały dwie fundamentalne normy wspólnego systemu podatku od wartości dodanej tj.:
- zobowiązanie wszystkich państw członkowskich do wprowadzenia podatku od wartości dodanej do narodowych legislacji (pierwotnie do 1 stycznia 1970 roku, który to termin został następnie przesunięty do 1 stycznia 1972 roku na mocy tzw. III Dyrektywy z 9 grudnia 1969 r.) oraz
- definicję wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Postanowienia I Dyrektywy stanowiły zatem podstawę do wprowadzenia następujących fundamentalnych cech podatku VAT, tj.: