strona główna aktualności

W sprawie rozpatrywanej przez NSA przedmiotem sporu było dochowanie przez płatnika dwóch przesłanek, tj. uprawdopodobnienia braku winy przekroczenia terminu do wniesienia odwołania i zachowania siedmiodniowego terminu od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi.

W sprawie rozpatrywanej przez NSA podatnik wobec którego toczyło się postępowanie podatkowe przebywał na urlopie poza miejscem zamieszkania. Od dnia 24 lipca do 1 sierpnia –na terytorium kraju, a od dnia 2 sierpnia do 18 sierpnia – zagranicą. Podatnik wniósł skargę do WSA o uchylenie postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dyrektor Izby Skarbowej odmówił podatnikowi przywrócenia tego  terminu. Uznał, decyzję wymiarową za doręczoną na podstawie art. 150 Ordynacji podatkowej (zw. dalej: OrdPU) czyli w trybie doręczenia zastępczego, ponieważ strona nie podejmowała korespondencji. Wskazał jednocześnie, że art. 162 Ordynacji podatkowej ustanawia cztery przesłanki przywrócenia terminu, które muszą wystąpić łącznie. Ponadto podkreślił, że w świetle art. 146 § 1 OrdPU w toku postępowania strona oraz jej przedstawiciel lub pełnomocnik mają obowiązek zawiadomić organ podatkowy o zmianie swojego adresu. Zdaniem organu podatniczkę obciążały negatywne skutki niedopełnienia tego obowiązku, tj. niepoinformowania o pobycie poza miejscem zamieszkania, gdyż strona miała świadomość toczącego się postępowania podatkowego. W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej strona nie dopełniła wymogu z art. 162 § 2 OrdPU, zgodnie z którym podanie o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi.

WSA stwierdził jednak, że w sprawie podatnik podjął czynności mieszczące się w kategoriach zachowania reguł starannego działania, bowiem podatnik odbierając korespondencję na poczcie uzyskał zapewnienie, że przesyłki z Urzędu Skarbowego nie było. Nie można również ustalić w jakim dniu doszło do skutecznego przezwyciężenia przeszkody uniemożliwiającej złożenie odwołania w ustawowym terminie. Ponadto uznał, że organ I instancji nie podjął wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.
W skardze kasacyjnej Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi lub ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia.

NSA w wyroku z dnia 15 maja 2013 r. (sygn. II FSK 1654/11) oddalił skargę. Sporne w sprawie jest dochowanie przez podatnika dwóch przesłanek, tj. uprawdopodobnienia braku winy przekroczenia terminu do wniesienia odwołania i zachowania siedmiodniowego terminu od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Zdaniem NSA, podkreślenia wymaga, że pierwsza z nich, dotycząca uprawdopodobnienia, nie może być utożsamiana z dowodzeniem okoliczności istotnych z punktu widzenia art. 162 § 1 i 2 OrdPU. Uprawdopodobnienie jest bowiem środkiem zastępczym dowodu w znaczeniu ścisłym, niedającym pewności, lecz tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o określonym fakcie. Jest to środek zwolniony od ścisłych formalności dowodowych. Dla przywrócenia terminu nie jest konieczne przeprowadzenie postępowania dowodowego według reguł określonych w Rozdziale 11, Działu IV Ordynacji podatkowej – Dowody, ponieważ wystarczy uprawdopodobnienie, że zainteresowany nie dotrzymał terminu bez swojej winy. Błędne jest zatem stanowisko organu podatkowego, że podatnika obciąża obowiązek wykazywania zachowania zawitego terminu i ciężar udowodnienia braku winy. Wymogi uprawdopodobnienia są bowiem odmienne od udowodnienia, co stanowi istotę indywidualnego postępowania o przywrócenie terminu, w wyniku czego strona zachowuje prawo do kontroli decyzji zgodnej z trybem instancyjnym.

Uniknięcie negatywnych skutków dokonania czynności postępowania, w tym przypadku wniesienia odwołania, po upływie ustawowego terminu zakreślonego do jej wykonania wymaga uprawdopodobnienia nie tylko braku winy umyślnej, ale także lżejszej jej postaci – niedbalstwa, rozumianego jako niedołożenie należyte staranności, jakiej można wymagać od każdej osoby dbającej o swoje interesy. NSA wskazał, że przepisy OrdPU nie wskazują jaki stopień prawdopodobieństwa jest dostateczny do uznania, że określony fakt miał miejsce w rzeczywistości należy sięgnąć przy jego ocenie do obiektywnych mierników staranności. Nakreślone przez podatnika okoliczności (takie jak informowanie pracownika organu podatkowego o planowanym urlopie, wyjazd na urlop poza miejsce zamieszkania, zasięgnięcie informacji o nadawcy przesyłek zwróconych przez pocztę bez faktycznego doręczenia podatnikowi z uwagi na pobyt na urlopie i uzyskanie informacji telefonicznej w Urzędzie Skarbowym o urlopie pracownika prowadzącego jej sprawę na podstawie, których wyrobiła sobie przeświadczenie o niewydaniu decyzji w jej sprawie) składają się na spójny i logiczny obraz osoby, która dochowała należytej staranności w trosce o swoje interesy. Poza tym składają się one na możliwy, prawdopodobny ciąg zdarzeń, czego wymaga art. 162 § 1 OrdPU. Dodatkowo należy podkreślić, że termin do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu zaczyna biec od dnia ustania przeszkody i licząc od tego dnia wynosi siedem dni. Datą początkową takiego terminu może być dzień, w którym strona powzięła wiadomość o uchybieniu terminu.

Wprowadzenie środka w postaci uprawdopodobnienia do wniosku o przywrócenie terminu uzasadnione jest incydentalnym, wypadkowym charakterem tego postępowania w stosunku do toku postępowania zasadniczego. Z tego powodu ustawodawca przewiduje jedynie namiastkę dowodu, a weryfikacja twierdzeń zawartych we wniosku nie może przerodzić się w odrębne postępowanie. Organ powinien jedynie ocenić prawdopodobieństwo określonego ciągu zdarzeń, a przeprowadzenie dowodów mających na celu weryfikację uprawdopodobnienia ograniczyć do niezbędnego minimum. Jedynie brak prawdopodobieństwa przywołanych we wniosku okoliczności powinien stać się przedmiotem ustaleń organu.