strona główna aktualności

Mimo pojawiającego się w tytule ustawy stwierdzenia, iż jest to ustawa „o redukcji” obciążeń, w praktyce pojawiają się co do tego uzasadnione wątpliwości. Część postanowień może bowiem okazać się w rzeczywistości niewykonalna i nakładać na przedsiębiorców większe utrudnienia niż dotychczas. Wątpliwości stwarza także zakres obowiązków nałożonych na podatników przez normodawcę.

Zasadniczą myślą nowych regulacji w odniesieniu do podatków dochodowych jest to, że podatnicy nadal będą mogli potrącać koszty uzyskania przychodów na zasadach dotychczasowych. Brak zapłaty kosztu w terminie 30 dni od terminu płatności bądź brak zapłaty w ciągu 90 dni – w przypadku dłuższych terminów płatności  - skutkować będzie koniecznością zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę niezapłaconą. Dopiero po zapłaceniu kosztu będzie można ponownie zaliczyć daną kwotę do kosztów.

Natomiast jeżeli przed tymi terminami podatnik, który prowadzi księgi handlowe, jeszcze nie rozliczył w kosztach danego kosztu, będzie potrącał koszt w momencie wystąpienia przychodu, jednak pod warunkiem że wówczas koszt ten jest uregulowany. Z kolei jeśli nie będzie on uregulowany wówczas z potrąceniem kosztu należy zaczekać do jego uregulowania.

Wspomnianej regulacji zarzuca się wiele wadliwości jak chociażby zarzut zbyt krótkiego vacatio legis. Formalnie został zachowany miesięczny termin vacatio legis, bowiem ustawa została uchwalona 16 listopada 2012 r., opublikowana 30 listopada 2012 r. a w życie weszła z nowym rokiem. Jednakże wprowadzenie nowych przepisów wymaga wielu poważnych zmian w systemach podatkowo-księgowych podatników. Podatnicy nie mieli żadnych szans by wyposażyć się w narzędzia pozwalające im dokonywać zapisów w dokumentacji podatkowej pozwalających na spełnienie wymagań wynikających z ustawy przed 1 stycznia 2013 r.

Założeniem, które legło u podstaw wprowadzenia zmian, jest to że brak zapłaty jest zawsze działaniem zawinionym przez podatnika, dlatego konieczny jest mechanizm, który będzie go zmuszał czy zachęcał do terminowej zapłaty i  stosowania krótkich terminów zapłaty. Trudno się z tym zgodzić, bowiem praktyka pokazuje, że nieterminowa zapłata czy stosowanie długich terminów płatności nie zależą często od woli podatnika, a od warunków panujących na rynku, w którym dany przedsiębiorca funkcjonuje.

Co więcej ustawa dyskryminuje polskie firmy kosztem podmiotów zagranicznych. Regulacje w niej zawarte dotyczą bowiem tylko polskich firm – podatników podatku dochodowego w Polsce, nie dotyczą natomiast przedsiębiorstw zagranicznych, mających siedzibę poza terytorium Polski. Nie dotyczą ich choćby ograniczenia odnoszące się do terminów zapłaty ani przepisy o konieczności korekty kosztów uzyskania przychodów w przypadku braku zapłaty. Natomiast polscy podatnicy mają dokonywać płatności na rzecz zagranicznych kontrahentów z poszanowaniem przepisów ustawy, podobne regulacje nie działają jednak w drugą stronę.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że u znacznej liczby podatników regulacje ustawy są niemożliwe do zastosowania w praktyce. W firmach produkcyjnych, koszty są powiązane nie tyle z konkretnymi fakturami, ile z konkretnymi zdarzeniami. I o ile u w niewielkich przedsiębiorstwach, które mają zaledwie kilku kontrahentów jest możliwe wyksięgowanie kosztu niezapłaconego, o tyle w przedsiębiorstwach np. produkcyjnych jest to praktycznie niemożliwe. W takich firmach nie sposób powiązać konkretnego kosztu, który może stać się kosztem uzyskania przychodów z konkretnym zakupem (fakturą) bez dodatkowej ewidencji.

I tutaj pojawia się problem kosztu prowadzenia dokumentacji podatkowej i księgowej. Ustawa mimo nazwy ustawa o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce nakłada na podatników tylko i wyłącznie nowe obwiązki. Chcąc trzymać się wszystkich regulacji ustawy przedsiębiorca musi liczyć się ze wzrostem kosztów prowadzenia dokumentacji podatkowej i księgowej. Wynika to z obowiązku śledzenia i ewidencjonowania zdarzeń, które dotychczas nie były istotne w rachunku podatkowym lub ewidencjonowano je w inny sposób.

Ustawa wprowadza także nieplanowany i gwałtowny wzrost podatków na początku roku w wielu firmach. Podatnicy nie byli w stanie przewidzieć tej podwyżki na początku roku, nie byli także w stanie przewidzieć jej wysokości. Powszechną praktyką w wielu firmach jest stosowanie długich terminów płatności – wynoszących 90 dni bądź dłużej. W związku ze zmianą definicji kosztu uzyskania przychodu, przy pozostawieniu niezmienionej definicji przychodu, może się nagle okazać, że firma mająca 5-10% rentowność w kwietniu bądź w maju uzyska „rentowność podatkową” rzędu 70-80%. Może to oznaczać konieczność zapłaty za kwiecień bądź maj wielokrotnie wyższego podatku (zaliczki na podatek)”.*

Ustawa o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce wprowadza szybko i bez większych konsultacji istotne zmiany w podatku dochodowym. Wydaje się, że przy jej uchwalaniu nie towarzyszyła normodawcy żadna analiza skutków, jakie będą jej towarzyszyć.

*opracowane na podstawie: A. Bartosiewicz, Ustawa o redukcji obciążeń administracyjnych – ocena rozwiązań legislacyjnych”, Monitor Podatkowy 5/2013