strona główna aktualności

Z uwagi na charakter prawny instytucji służebności przesyłu, poza opodatkowaniem wynagrodzenia uzyskanego w związku z jej ustanowieniem podatkiem dochodowym od osób fizycznych, rozważeniu powinno również podlegać jego zakwalifikowanie z punktu widzenia ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

W tej kwestii należy odróżnić od siebie dwie sytuacje. Pierwszą, gdy na podstawie zawartej umowy właściciel nieruchomości zgodził się na ustanowienie służebności przesyłu oraz drugą, gdy mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem z cudzej nieruchomości. Kluczowym w tym zakresie jest również ustalenie czy dane działanie lub też zaniechanie ze strony właściciela nieruchomości stanowi świadczenie usług zgodnie z ustawą o podatku VAT.

Jak stanowi art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez świadczenie usług rozumie się natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również zobowiązanie do powstrzymywania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Co istotne więc dla omawianego zagadnienia pojęcie świadczenia usług nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, ale również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do ich tolerowania.

Z bezumownym korzystaniem z nieruchomości będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy w ogóle nie doszło do zawarcia umowy ustanowienia służebności, a nieruchomość została zajęta bezprawie bez wiedzy właściciela, jak również w sytuacji gdy doszło do wygaszenia stosunku umownego, a właściciel nieruchomości nie wyraża zgody na dalsze korzystanie z niej przez inny podmiot.

Jeżeli właściciel nieruchomości, w którejś z powyżej wskazanych sytuacji, dążąc do odzyskania swojej nieruchomości podejmuje odpowiednie kroki prawne, w szczególności gdy wytacza powództwo żądając opuszczenia nieruchomości, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy stronami nie istnieje żaden formalny ani też dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne. Jakiekolwiek kwoty uzyskane w takich okolicznościach, a więc na podstawie orzeczenia sądu, czy też zawartej ugody, nie są wynagrodzeniem za korzystanie z nieruchomości, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą oraz za poniesione z tego tytułu szkody i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Inaczej traktuje się natomiast sytuacje, w których korzystanie z cudzej nieruchomości następuje na podstawie zawartej umowy lub też kiedy umowa co prawda wygasła ale właściciel nadal otrzymuje wynagrodzenie za korzystnie z należącej do niego nieruchomości. W takim bowiem wypadku właściciel wyraża, również w sposób dorozumiany, zgodę na istniejący stan rzeczy albo zwyczajnie taki stan toleruje. W tych okolicznościach przyjąć należy, ze mamy do czynienia ze świadczeniem usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2, a otrzymywane przez właściciela nieruchomości wynagrodzenie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust 1 ustawy o VAT. Bez znaczenia pozostaje sposób uzyskania takiego wynagrodzenia, a więc to czy płacone jest ono na dotychczasowych zasadach określonych w wygasłej umowie, czy też zostało zapłacone na podstawie wyroku sądowego (w wyniku powództwa o zapłatę, a nie powództwa o wydanie rzeczy), bądź odzyskane w wyniku egzekucji komorniczej. O opodatkowaniu VAT decyduje w tym wypadku to, że właściciel po zakończeniu trwania stosunku umownego, w takiej bądź innej formie wyrażał wolę jego kontynuowania i oczekiwał z tego tytułu zapłaty. Istotnym jest zatem to, iż usługa świadczona przez podatnika będzie dokonywana odpłatnie, a ponadto będzie istniał podmiot, który jest bezpośrednim beneficjentem usługi.

Jednocześnie podkreślić należy, że z koniecznością opodatkowania otrzymanego wynagrodzenia mamy do czynienia zarówno wtedy, gdy zostało ono wypłacone jednorazowo, jak i również wtedy stanowi ono świadczenie powtarzające się.

Podobne stanowisko zajmują również organy podatkowe. Można w tym zakresie powołać się choćby na interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi nr IPTPP4/443-65/11-4/OS.

Warto pamiętać jednak o tym, że właściciel nieruchomości może w takich sytuacjach korzystać ze zwolnienia podmiotowego przewidzianego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli wartość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności nie przekroczy rocznie 150.000 złotych.

Wskazać również należy, że art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych przewiduje zwolnienie z konieczności zapłaty tego podatku, gdy jedna ze stron czynności jest opodatkowana podatkiem VAT albo od tego podatku zwolniona.

Podsumowując stwierdzić należy, że kluczowe znaczenie dla opodatkowania wynagrodzenia uzyskanego w zamian za ustanowienie służebności przesyłu jest zgoda właściciela. Jeżeli jest ona ze strony właściciela wyrażona choćby w sposób dorozumiany poprzez znoszenie istniejącego stanu rzeczy to uzyskane wynagrodzenie będzie podlegało opodatkowaniu VAT. Jeżeli natomiast właściciel swoimi działaniami wykazuje, że nie zgadza się na korzystanie ze swojej nieruchomości przez inny podmiot i dąży do jej odzyskania wówczas uzyskane przez niego odszkodowanie będzie spod opodatkowania tym podatkiem zwolnione.