strona główna aktualności

Kontrola podatkowa może stanowić początkowe stadium zarówno postępowania podatkowego, jak i karnoskarbowego, a zebrane w jej ramach materiały mogą stać się dowodami w tych postępowaniach. Kontrolę przeprowadza z urzędu organ pierwszej instancji właściwy dla danego podatnika oraz dla rozliczenia konkretnego podatku, tj.:

1) naczelnik urzędu skarbowego w zakresie podatku od towarów i usług, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od gier, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, podatek tonażowy;

2) naczelnik urzędu celnego  w zakresie podatku od towarów i usług od importu towarów, podatek akcyzowy, podatek od wydobycia niektórych kopalin;

3) wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa w zakresie podatku od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny, podatek od środków transportowych.

Z kolei Minister Finansów przeprowadza kontrolę podatkową, której celem jest sprawdzenie stosowania uznanej przez ten organ metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi (art. 281 § 3 Op).

Wszczęcie kontroli podatkowej:

Kontrola podatkowa powinna być wszczęta na wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu lub osobie reprezentującej kontrolowanego, o której mowa w art. 281a, upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej . Kontrolowany jest także zobowiązany wskazać osobę, która będzie go reprezentowała w trakcie kontroli, w czasie jego nieobecności, jeżeli nie wskazał tej osoby w trybie art. 281a (art. 284 § 1 Op).

Ordynacja podatkowa dopuszcza jednak przypadki, gdy organ podatkowy nie ma obowiązku zawiadamiać o kontroli. Dzieje się tak w sytuacji, gdy kontrola:

- dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,

- ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,

- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,

- dotyczy niezgłoszonej działalności gospodarczej,

- ma być podjęta w oparciu o informacje uzyskane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.

Kontrola może zostać także wszczęta bez ostrzeżenia, jeśli organ podatkowy posiada informacje, iż podmiot kontrolowany:

- został prawomocnie skazany w Rzeczypospolitej Polskiej za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z ustawy o rachunkowości lub wykroczenia polegającego na utrudnianiu kontroli,

- jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

- nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby czy też doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.

Kontrola jest przy tym przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez właściwy urząd, jednak w szczególnych przypadkach może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej. Tak jest w przypadku, gdy:

- czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;

- czynności kontrolne mają charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury.

Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego wskazanej, chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestnictwa w czynnościach kontrolnych. Gdy zaś kontrolowany lub osoba upoważniona są nieobecni, to kontrola może być wszczęta także tylko po okazaniu legitymacji lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę – może to być na przykład funkcjonariusz policji.

Miejsce przeprowadzenia kontroli:

Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością i w godzinach jej prowadzenia. W przypadku skrócenia w toku kontroli czasu prowadzenia działalności, czynności kontrolne mogą być prowadzone przez 8 godzin dziennie.

Gdy księgi podatkowe są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego, kontrolowany na żądanie kontrolującego obowiązany jest zapewnić dostępność do ksiąg podatkowych w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności (art. 285a § 1 Op).

Uprawnienia kontrolujących:

Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że kontrolowany będący osobą fizyczną nie ujawnił wszystkich obrotów lub przychodów mających znaczenie dla określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, kontrolujący może zwrócić się do kontrolowanego o złożenie oświadczenia o stanie majątkowym na określony dzień. Oświadczenie składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Kontrolujący, zwracając się o złożenie oświadczenia, uprzedza kontrolowanego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania (art. 285a § 3 Op).

W zakresie wynikającym z upoważnienia kontrolujący jest w szczególności uprawniony do:

- wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego,

- wstępu do lokali mieszkalnych, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe,

- żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonania jego oględzin,

- żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej,

- zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą oraz zabezpieczania zebranych dowodów,

- legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości oraz przesłuchiwania świadków, kontrolowanego oraz innych osób,

- żądania przeprowadzenia spisu z natury,

- zasięgania opinii biegłych.

Kontrolujący może również zażądać wydania, na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem próbek towarów, akt, ksiąg i dokumentów, jeżeli podejrzewa, że są one nierzetelne lub gdy podatnik utrudnia przeprowadzenie kontroli (na przykład nie udostępnia kontrolującym samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów).