strona główna aktualności

W sprawie, w której orzekał NSA spółka zaciągnęła kredyt inwestycyjny na rozbudowę, który został zabezpieczony hipoteką łączną umowną na siedmiu działkach. Hipoteka ta wpisana została do ksiąg wieczystych prowadzonych przez sąd rejonowy. Od tak ustanowionej hipoteki ustalono podatek od czynności cywilnoprawnych.

W opinii fiskusa, w sprawie nie została ustanowiona jedna hipoteka łączna umowna na siedmiu działkach, ale siedem hipotek na każdej z tych działek. W tym przypadku mamy bowiem do czynienia z tyloma hipotekami, ile jest przedmiotów - w tym nieruchomości, na których dokonano zabezpieczenia, które obciążono tą hipoteką. Organ podkreślił, że polskie prawo nie przyjęło konstrukcji jednej hipoteki obciążającej kilka nieruchomości, ale konstrukcję wielości hipotek. Oznacza to, że podatnik powinien zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych od ustanowienia każdej z hipotek, a na gruncie tej sprawy podatnik powinien zapłacić kwotę 7 razy wyższą niż określiła to spółka. 

Sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowiska fiskusa za błędne. Wyjaśnił, że skoro art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity, Dz. U. z 2013 r., poz. 707) jest mowa o hipotece łącznej umownej, a nie o hipotekach łącznych to mamy tu do czynienia z jednym prawem, a nie wieloma prawami.

Ponadto, skoro w art. 65 ust. 1 oraz art. 76 ust. 3 ww. ustawy jest mowa o „oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego” i o „zabezpieczeniu tej samej wierzytelności” to fakt istnienia w hipotece łącznej jednej i tej samej wierzytelności wynikającej z określonego (a więc jednego) stosunku prawnego ma istotne znaczenie dla ustalenia, czy w przypadku hipoteki łącznej mamy do czynienia z jedną, czy wieloma hipotekami.
Zdaniem sądu skoro ustawodawca w przypadku umowy hipoteki łącznej nie zdefiniował, że ustanowienie jej oznacza ustanowienie tylu hipotek, ile jest obciążonych nią nieruchomości to nie można przyjąć, że w przypadku ustanowienia hipoteki łącznej o ilości ustanowionych hipotek decyduje skutek w postaci ilości nieruchomości, które są nią obciążone. Priorytet należy tu dać ilości czynności cywilnoprawnych (umowa ustanowienia hipoteki łącznej umownej) i ilości wierzytelności wynikającej z oznaczonego stosunku prawnego.

Podsumowując, zdaniem sądu określenie „ustanowienie hipotek”, o którym stanowi art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity, Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649) w związku z art. 6 ust. 1 pkt 10 tej ustawy obejmuje także ustanowienie hipoteki łącznej umownej, o której mowa w art. 76 ust. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jako jednej hipoteki nawet gdyby obciążała ona więcej niż jedną nieruchomość.